Podcast #215: Hoe hebben Sacramentsdag, Stille Omgang en Mirakel van Amsterdam met elkaar te maken?

Preek Mgr Rob Mutsaerts Begijnhof Amsterdam 21:00 H.Mis 15 maart 2025

145e Stille omgang Amsterdam 15 maart 2025 – Overweeg de woorden van Mgr Rob Mutsaerts uitgesproken na het lezen van het evangelie, in de H.Mis van 21:00, na de jaarlijkse pelgrimage van de Gerardus Majella parochie in Utrecht naar de Begijnhofkapel in Amsterdam (45+km)

Wanneer we het verhaal van de broodvermenigvuldiging verbinden met Sacramentsdag, het Mirakel van Amsterdam en de Stille Omgang, ontvouwt zich een diepere laag van betekenis. In al deze gebeurtenissen ligt een gemeenschappelijk thema verborgen: de paradox van het gewone dat buitengewoon wordt, de overvloed die voortkomt uit nederigheid, en de stille maar machtige aanwezigheid van het Goddelijke in het dagelijkse leven.

Het feest van Sacramentsdag is gewijd aan de viering van de werkelijke tegenwoordigheid van Christus in de Eucharistie: het wonderlijke idee dat God zichzelf verbergt in een stuk brood. Dit wonder, zo eenvoudig en toch zo subliem, weerspiegelt wat we zien in de broodvermenigvuldiging: Christus neemt iets gewoons en maakt het tot een bron van oneindige overvloed.

De leerlingen zagen slechts vijf broden en twee vissen en zeiden: “Maar wat is dat voor zo’n menigte?” Het leek ontoereikend. Maar in Christus’ handen werd het niet alleen voldoende, maar zelfs overvloedig. Dit is de kern van de Eucharistie: een klein stukje brood lijkt te weinig om God te bevatten, maar in werkelijkheid bevat het de volheid van Christus zelf. Sacramentsdag herinnert ons eraan dat God geen God is van karigheid, maar van grenzeloze zelfgave—net zoals in het wonderbare maal. Maar er is nog iets. God wil ons erbij betrekken. Als die jongen er niet was geweest en zijn 5 broodjes had afgestaan, had het wonder dan plaatsgevonden? Er is altijd iets van onze kant nodig. Brood, geloof, een uitnodiging. We hebben niet veel in handen. (je kunt voor grote opgaven staan, en weinig in handen hebben. Leg het maar in Gods hand en Hij zal er zijn zegen over geven).

Dit is precies het soort vreemde logica is dat het christendom zo radicaal maakt. De wereld zoekt God in het spectaculaire, maar God kiest ervoor om zich te verbergen in het nederige. Dit wonder van Lucas 9 is een voorafschaduwing van wat later in de Eucharistie zou gebeuren: gewone broden worden goddelijke spijs, zoals Christus zelf zei: “Mijn vlees is echt voedsel en mijn bloed is echte drank” (Joh. 6:55).

Het Eucharistisch Wonder van Amsterdam uit 1345, waar een geconsacreerde hostie na in het vuur geworpen te zijn ongedeerd bleef, is een krachtige echo van de broodvermenigvuldiging. Waar de leerlingen geloofden dat hun beperkte middelen (5 broden) ontoereikend waren, geloofden in later tijden velen niet dat Christus werkelijk in de Eucharistie aanwezig kon zijn. En toch, net zoals Jezus toen de hongerige menigte voedde, bleef Hij in Amsterdam zichtbaar aanwezig in de hostie, ondanks vuur en ongeloof. En zichtbaar in de Stille Omgang, dat een uiting is van het geloof in de aanwezigheid van Christus in het sacrament.

Dat is de ironie van het Mirakel van Amsterdam: een wonder dat geen publieke spektakels eist, maar juist in de stilte voortleefde. Waar andere religies macht zoeken in militaire overwinningen of grootschalige manifestaties, vinden katholieken hun diepste geloof in een hostie die niet verbrandt. Dit past perfect bij de typisch katholieke liefde voor de omgekeerde logica van het christendom: wat zwak lijkt, is het sterkst; wat eenvoudig is, is het diepst. Het kruis heeft de macht van het kwaad overwonnen.

Ook de Stille Omgang, de ingetogen jaarlijkse processie ter herinnering aan het mirakel, ademt deze geest van paradoxale kracht. De ware revoluties worden niet gevoerd met lawaai en wapens, maar met stille volharding, in stille aanbidding. In een tijdperk waarin geloof vaak wordt afgeschreven als irrelevant, blijven duizenden pelgrims in stilte door Amsterdam trekken, getuigend van een werkelijkheid die niet kan worden verbrand of vergeten.

Als we het wonder van de broodvermenigvuldiging verbinden met de Eucharistie, het Mirakel van Amsterdam en Sacramentsdag, zien we hoe Christus keer op keer hetzelfde patroon herhaalt: 1. Er is iets kleins, onbeduidends (brood, een hostie, een stille processie). 2. De wereld verklaart het ontoereikend en verwerpt het (de leerlingen twijfelen, de hostie wordt verbrand, de processie werd verboden). 3. God toont dat juist in deze nederigheid Zijn grootste kracht schuilt (het brood voedt duizenden, de hostie blijft intact, de processie leeft voort).

Het hele christendom is doordrongen van deze “eucharistische logica”: het is niet de grootspraak van de wereld, maar de stille nederigheid van een stukje brood dat de loop van de geschiedenis bepaalt. De wereld is vol wonderen is, maar we zijn blind geworden voor hun betekenis. Mensen willen wonderen zien, maar herkennen ze niet wanneer ze zich vlak voor hun ogen gebeuren. De Eucharistie is zo’n wonder: elke dag herhaalt zich iets dat, als het slechts eenmaal zou gebeuren, de hele wereld op zijn kop zou zetten.

De Stille Omgang is een feest van overvloed, een feest waarin de Kerk Christus prijst als het levende brood dat de wereld voedt. Dit sluit naadloos aan bij de broodvermenigvuldiging, waarin Jezus niet slechts een klein beetje geeft, maar te veel. Er blijven twaalf manden over; een uitbundig teken dat God geen minimalist is. De Eucharistie is niet slechts “genoeg”, het is overvloed. Net zoals de menigte meer dan genoeg kreeg, geeft God in de Eucharistie niet een klein stukje van zichzelf, maar heel Zijn wezen, de schepper van hemel en aarde is daar aanwezig. Dit is ook zichtbaar in de traditie van Sacramentsprocessies op Sacramentsdag: de Kerk aarzelt niet om Christus triomfantelijk door de straten te dragen. En zelfs wanneer de zichtbare processies, zoals in Amsterdam, werden verboden, vond men een manier om het geloof in stilte te laten voortleven, wat misschien nog wel krachtiger is. Amen.

+ Rob Mutsaerts

impressies van de tocht Utrecht – Amsterdam