(Draft versie – in opmaak)

Redactie EWTN: in vervolg op de vorige podcast van Pater Elias, een tweede deel over hoe we kunnen omgaan met angst in een zelfgenoegzame samenleving. De gesproken tekst is uitgeschreven en we hebben de onderwerpen die besproken zijn uitgelicht, vanwege de actualiteit van het onderwerp (Met dank aan Radio Maria voor de publicatie van de Podcast)

Uitgesproken tekst:

Wat doe je als katholiek, als gelovige, met je angst?

Ik heb geprobeerd vorige keer te spreken vanuit mijn gevoel. Dat doe ik zelden. Niet dat ik niks voel, maar het is altijd heel erg gevaarlijk en riskant om je gevoel mee te laten spelen, en zelfs als argument te gebruiken, om de anderen te overtuigen. Ik zie dat heel duidelijk in de cultuur van vandaag. Het gevoel moet het eerste en laatste woord hebben. Het gevoel is de insteek. De manier waarop je begint na te denken en te beslissen en te spreken en ook te handelen. Maar het gevoel moet ook het laatste woord hebben bij een bespreking, bij iets wat je doet, iets wat je met anderen doet. Het is net alsof het goede gevoel, aan het eind van wat je ook doet met andere mensen een beslissende rol speelt.  Het gevoel of je goed voelt of het leuk is, velt als het ware het laatste oordeel over wat we doen. En dat lijkt heel leuk, dat lijkt heel democratisch, dat lijkt heel Liberaal, maar in feite is dat  levensgevaarlijk om dat gevoel en emotie ook een ja, ontastbare, onaantastbare, onfeilbare manier kan worden om de ander te chanteren. Je kwetst me, dus heb je ongelijk. Ik heb een rotgevoel bij, dus het kan niet waar zijn.

Het gezond verstand

Hoe dan ook, ik probeer zo min mogelijk mijn persoonlijke gevoelens te gebruiken, om de ander te overtuigen. Het gaat toch uiteindelijk over het gezond verstand, dat de ander kan begrijpen, en over geloofszaken die de ander kan proberen te begrijpen. Dat is menselijk communiceren. Daarbij speelt het gevoel een rol, maar dan moet je altijd als het echt een belangrijke rol mee speelt, moet je het gevoel eigenlijk compenseren in je argumenten, met gevoel voor humor. Het is altijd dat relativeren van jezelf door de humor, dat als het ware, als een soort van vaccin dient om emotie, geen instrument van chantage te laten worden.

Het gevoel van angst

Maar goed, ik heb het een keer over mijn gevoel gehad en dat was dus in dit geval het gevoel van angst. Angst waarmee we moeten leren leven. Ik ben in mijn leven vooral in Oost-Europa, waarover ik het vorige keer uitgebreid heb gehad. geconfronteerd met mijn angst. Eerst tijdens mijn meer intense reiservaringen in het Oostblok en daarna ook tijdens woonervaringen, door er te wonen.  Tenslotte natuurlijk ook door zeer intens om te gaan met mensen, die in de gevangenis zaten of daar hadden gezeten. Ik heb geleerd dat de angst iet is, waar we mee moeten leren leven. Dat moet je niet verzwijgen. We moeten er over kunnen praten misschien, maar we moeten ook overheen durven komen.

We hebben nu allemaal, of we nu in een comfortabel leven zitten of dat we in de stress zitten, we zijn allemaal bang voor de dood. Dat is heel menselijk en daar moeten we mee om gaan.  Ook als ik in een kasteel woon met vijf zwembaden en Rolls-Royce voor de deur, vriendelijk personeel, leuke vrouw, goed opgevoede kinderen. Dat wil zeggen als ik het meest ideale leven leid, zelfs dan ben ik noodzakelijkerwijs bang voor de dood. en dan moet ik ook met die angst iets doen en het is hetzelfde voor alle mensen. Angst moet een bespreekbare zaak zijn, geen taboe.

Wat doe je als katholiek, als gelovige met je angst? 

Laat ik beginnen met een angst, die heel veel voorkomt in onze tijd, bij de kleine sektes, die echt door angst de mensen de kerk in willen krijgen. Die hebben het over de eindtijd. Het gaat allemaal fout, we krijgen rampen, we krijg en hele strenge winters weer terug, of hele warme winters, waarin de Zuidpool zelfs gaat smelten. Of we krijgen hele koude winters, waarin de gasprijs zo stijgt dat we de verwarming niet meer kunnen betalen. We krijgen nog meer engere en vieze ziektes. We krijgen oorlog. We krijgen aardbevingen, vulkaanuitbarstingen en ,nou ja, nog veel meer. Maar klopt dat?

Voor een eenvoudige katholiek, en ik ben misschien wel katholiek, maar ik ben noch niet eenvoudig genoeg, voor een eenvoudige katholiek, komt er eigenlijk geen einde van de wereld. Nee, het einde van de wereld hebben we al gehad. En het einde van de wereld dat is niet een afsluiting, een einde van alle dingen. Nee, het is een Bron! En eenvoudige katholiek, ik wil het woord ‘goed’ niet gebruiken, want ik ben natuurlijk net zoals een heleboel gewone katholieken, ik ben natuurlijk een echte slechterik, net als waarschijnlijk de meerderheid van de luisteraars,  zijn natuurlijk ook slechteriken, laten we even daar wel elkaar de waarheid zeggen, we zijn namelijk allemaal amateurs, ja zelf stumpers wat betreft de heiligheid. Maar goed, we proberen wel eenvoudiger te worden. En in die katholieke eenvoud zeg je: “we hebben het einde van de wereld al gehad” en “het is niet het einde van alle dingen”.

Ja, het is aan de ene kant het einde van alle aardse dingen, van alle tijdelijke dingen. Maar dat einde is het begin van de Eeuwige dingen en dat heet bij ons de Eucharistie. Het dankgebed van Christus sluit als het ware alles wat er in ons leven ook nog gebeurt, in de wereld en in ons leven gebeurt, sluit het af met een dankgebed. En dat dankgebed van Christus, het vleesgeworden woord, dat zijn lichaam geeft als aanbidding van de eeuwige God en als dankgebed aan de eeuwige God. Ja, dat is een Bron voor ons en dat hebben we al bij ons. En zelfs al kunnen we niet naar de mis gaan, er wordt wel de meest gevierd, iedere dag opnieuw, in de wereld. Dat is onze troost. En dat is dus niet lallen een troost, zo van “Ja, het is toch niet zo erg”,  nee, het is een Bron voor ons. Dit is heel gek, we zijn natuurlijk ook een beetje gek om überhaupt katholiek te blijven in deze tijd, maar het einde is een bron. Daar leven we al van.

En wanneer we dan naar de buitenwereld kijken, dan hebben we vooral een nieuwe blik. We hebben een nieuwe manier van de wereld te bekijken. Ja, en andere mensen kunnen natuurlijk niet door onze ogen heen kijken. De blik die we op de wereld hebben is geen bril, die je even kunt opzetten en dan aan een andere uitlenen. Die visie zit in ons hart, die zit in ons verstand. Die zit eigenlijk in de eenvoud van ons hele hele zijn, die visie op de wereld. En als we werkelijk eucharistisch leven, dan leeft ieder van ons op een unieke manier van het einde van de wereld. Van een nieuw begin, van een bron van ja, van de eeuwigheid. En dat betekent ook dat katholiek over het algemeen, de machthebbers een beetje bang maken.  Wie er ook de macht heeft: koning, koningin, keizer, admiraal, president, aandeelhouder? Wie het ook is, degene die de macht hebben in deze wereld, die dus een enorme rekening zullen moeten betalen, of beter gezegd een enorme verantwoordelijkheid moeten afleggen, tegenover de Heer na hun leven, als hun leven beëindigd is.

Zelfgenoegzaamheid

Ze zullen altijd een beetje huiverig zijn tegenover de Katholieken. Want die hebben iets dat, door de eenvoud, aan hun macht ontsnapt. Het is de een eenvoud in het geloof die ons een vrijheid geeft, waardoor we als het ware al van tevoren gevaccineerd zijn voor machtsmisbruik voor te grote macht, voor overmacht. Voor macht die met de dood dreigt, met onheil dreigt … 

Dat is wonderlijk. We zijn gevaccineerd,  wat dat betreft. Niet tegen de angst van de Dood, want die is heel menselijk, maar wel angst voor de machthebbers van deze wereld. Waar we ook zijn. En we mogen dus, en we moeten ook, juist om die blik van ons eenvoudig en zuiver te houden, mogen we heel kritisch kijken naar de buitenwereld. Of die buitenwereld nou, ja duidelijk zwicht onder de onderdrukking, of dat die wereld heel zelfgenoegzaam is door het liberalisme.

We hebben altijd de mogelijkheid om in een dictatuur terecht te komen. We hebben altijd de mogelijkheid om in een samenleving terecht te komen die verzuipt in de zelfgenoegzaamheid. Doordat de vrijheid, ja, niet meer gewaardeerd wordt. Wel gebruikt wordt, geconsumeerd wordt, maar eigenlijk zonder enig nadenken over wat goed en slecht is. Ja er wordt van die vrijheid gebruikt gemaakt.

Die kritische blik op de wereld, dat is ook met een lach, maar blijft wel kritisch. Wanneer we dus mensen horen praten over het gevaar om naar een totalitaire samenleving af te drijven of mensen horen zeggen van… In deze tijd, laten we gewoon heel concreet blijven, in deze merkwaardige coronatijd die eigenlijk niemand althans van de normale mensen niemand zag aankomen, hoor je wel eens: “Mensen, we zijn aan het afglijden naar een totalitaire samenleving”. Dat kan. Maar ik denk dat wij als katholieken als we tenminste echt een beetje ervaring hebben met wat het is om gelovig te zijn, dat we heel nuchter de vraag mogen stellen: waren we niet eigenlijk al totalitair. Zien we niet al sinds enkele tientallen jaren toch wel heel duidelijk totalitaire trekjes zichtbaar in onze samenleving? Zijn we niet al een tijdje, Ja ook al noemen we onszelf liberaal en democratisch, zitten er niet al hele totalitaire elementen in onze samenleving? 

Zelfbeschikking – Orgaan uitname en abortus

Bijvoorbeeld: ons lichaam, zo gauw we dood zijn, behoort ons niet meer toe, het behoort de familieleden niet meer toe, de staat heeft in feite recht om daar onderdelen uit te halen, onderdelen van het lichamen die noemen we organen voor donorschap.  Ons lichaam behoort ons niet meer toe direct na de dood. Is dat juist? Aan de ene kant willen we wel een vaccin kunnen weigeren, maar aan de andere kant, want het is ons eigen lichaam en dat kan.

Laten we gewoon zeggen: je hebt het recht om een vaccin te weigeren, omdat het je eigen lichaam is. Maar aan de andere kant, willen we wel beslissen of iemand geboren mag worden of niet? Wij beslissen voor een ander of die voor de geboorte moest sterven en ik zeg ‘wij’ omdat ik ervan uit ga dat we nog in een democratische samenleving leven. Het kan natuurlijk zijn dat we in een dictatuur leven, dan zou ik me niet verantwoordelijk voelen voor de Abortus. Het kan zijn dat we nog in een democratische samenleving leven, waarin ik mede verantwoordelijkheid dragen voor een klant gebeurt en dan ben ik ook medeverantwoordelijk voor het feit dat abortussen worden gepleegd is, dan zien we wel heel vreemd dat abortus gerechtvaardigd werd door het ‘baas in eigen buik’, terwijl dat in feite gaat om een ander leven. Het gaat om het leven van een kind.

Baas in eigen buik was een argument voor de abortus. Mag ik nu ook zeggen, baas in eigen lichaam tegen het vaccin? Is dat net zo Liberaal? Gaan we ons daar net zo tegen verzetten, net zo fanatiek?  Ons verzetten tegen het vaccin als we voorstander voor abortus zijn geweest? 

Verantwoordelijkheid

Maar er zijn allerlei andere verschijnselen waarin je kunt zeggen: “we leven in een totalitaire staat”. En het is niet door het vaccin, maar het is al tijden. Hoeveel ouders hebben niet de verantwoordelijkheid opgegeven voor de opvoeding van hun kinderen door toe te staan, ermee in te stemmen, of er zelfs voor te zijn dat hun kinderen op school al op zeer jonge leeftijd te maken krijgen met een seksualiteit, die no weinig meer met vruchtbaarheid te maken heeft?

Sinds wanneer hebben we niet meer de verantwoordelijkheid voor onze kinderen voor de seksuele opvoeding? Iets wat zo intiem is, iets dat zo belangrijk is. Want de manier waarop we naar seksualiteit kijken, is ook de manier waarop we naar ons zelf kijken. De manier waarop wij ontstaan, is doorslaggevend voor onze eigen, niet alleen onze eigen identiteit, maar onze waardering voor onszelf, voor onze eigenwaarde. De manier waarop het leven begint, is doorslaggevend voor onze visie voor onze blik op wat het leven is. En dus ouders die de verantwoordelijkheid voor de seksuele voeding weggeven. Die zeggen eigenlijk “we geven het leven zelf weg”. “We geven onze kinderen weg, het zijn niet meer onze kinderen”.

Hoelang bestaat dat al? En het is inderdaad opmerkelijk, dat de jongeren van deze tijd, eigenlijk zich vooral verzetten tegen de maatregelen in verband met de Corona crises, ze verzetten zich daartegen vooral, omdat ze willen feesten. Het gaat om die massa feesten. Maar de vraag blijft hangen: waarom willen jullie feesten? Waarom moet er zo nodig gefeest worden? En waarom moet er met duizenden tegelijk gefeest worden? Waarom kan het niet gewoon op kleine schaal? Waarom moet je er pillen voor innemen, is het zo ongezellig dat je pillen moet innemen voor het feesten? Ik zou zo nog wel door kunnen gaan.

Mensen die het hebben over een totalitaire samenleving door de coronacrisis. Ik zou ze de vraag willen stellen, alle argumenten die je nu gebruikt had je die niet veel eerder kunnen gebruiken? Wordt je niet wat laat wakker, voor de gevaren die leven in onze samenleving. Men is er altijd vanuit gegaan dat democratie een soort van machine is, een soort van wasprogramma, dat zet je aan en dan komt het vanzelf goed.

Democratie

Maar democratie kan alleen maar werken, als je moreel goed gevormde mensen en vooral verantwoordelijke mensen hebt en mensen die al iets hebben betekend voor de samenleving. Mensen die al aan die samenleving hebben bijgedragen en daarom ook de waarden en de breekbaarheid van die democratische samenleving kunnen beseffen.

Als het aan mij lag werd de stemgerechtigde leeftijd werd niet verlaagd, maar werd die verhoogd. Ik denk dat de mens pas als hij 40 is, weet wat het betekent om offers te brengen, voor een samenleving. Alleen een mens van 40 weet ook hoe moeilijk het is om woord te houden en beloftes na te komen. Het zou goed zijn als we gewoon stemrecht geven aan mensen die ouder zijn dan 40 jaar, bij voorbeeld. Een democratie is absoluut geen garantie. Het zijn de mensen in een democratie, die de democratie moeten garanderen. Als je mensen moreel niet vormt, dan glijdt iedere democratie af naar een dictatuur. Of je die totalitair noemt of niet?

Wat kun je nog verder doen als katholiek?

Ik zou bijna zeggen als katholiek het woord totalitair vermijden. Ik heb het woord een aantal keer gebruikt. Ik vind het onuitspreekbaar: to-ta-li-tair, en ik vraag me af of het ook echt klopt. Bij totalitair verwijzen we graag terug naar, natuurlijk: Hitler! Hij had een totalitair regime. Het was natuurlijk wel een heel vreemd verschijnsel. En het is ook eigenlijk de enige echte oorlog, die enigszins nog in ons Nederland geheugen speelt.

We zijn vergeten dat ook de oorlogen van Napoleon ongelooflijk dodelijk zijn geweest in ons land. Niet hier, maar wel door onze Hollandse jongens die naar verre landen werden gestuurd, omdat er een dienstplicht was in het leger van het Corsicaanse menneke: Napoleon. Napoleon, die zijn zelfhaat en tegelijkertijd ook zijn zelfverering, zijn zelfhaat en zijn minderwaardigheidscomplex, moest hij compenseren met een ongebreidelde machtsexpansie. Hij moest als Keizer aanbeden worden, en daar moesten onze Hollandse jongens voor betalen. Zij moesten zijn roem verdedigen. Gek is het nou hoe snel we die napoleontische oorlogen zijn vergeten?

Maar voor de rest is het vooral de Tweede Wereldoorlog die we ons herinneren. Het gevaar daarvan is dat we Hitler als enige bron van het kwaad zien. Alles en iedereen die tegen Hitler is, is goed en iedereen die niet tegen Hitler is of beter gezegd verder kijken dan Hitler lang is en die die breder kijkt dan het snorretje van Hitler breed is, ja die is eigenlijk Fascist. Maar er zijn andere totalitaire systemen in deze wereld geweest. En Hitler is niet de duivel, is misschien een kind van de duivel of een dienaar van de duivel, maar hij is niet de duivel zelf. Eigenlijk zouden we als katholieken moeten helpen de mensen te leren onderkennen dat al die vormen van totalitaire regimes eigenlijk nieuwe vormen van heidendom zijn.

Heidendom

Een heidendom die de mens een gevangene maakt. Wij hoeven daar niet bang voor te zijn, want het nieuwe heidendom is eigenlijk een gevolg van het verlies van het geloof. Het ontkennen van de wijsheid.

Eigenlijk zijn alle ideologieën, die totalitair worden, zijn een de vorm van nieuw heidendom, waarin de wijsheid totaal genegeerd wordt, persoonlijke wijsheid, persoonlijke troost, Geloof Hoop en Liefde, totaal ontkend worden. In die nieuwe vormen van heidendom wordt de wijsheid volkomen genegeerd en wordt de mens slaaf van ideologieën, die zich altijd voordoen als een wetenschap, maar het niet zijn. Ideologieën, die de mens eigenlijk verklaren wat hij is of wat hij moet worden, wat die moet zijn.

Super-Liberalisme, een fetisjisme van het eigen gevoel

En ook liberalisme kan een totalitaire ideologie zijn, oftewel een nieuwe vorm van heidendom worden. De mens kan zo zichzelf gaan aanbieden, dat hij een afgod gaat worden. De mens kan zo vol worden van zichzelf, van zijn eigen gevoel, van zijn eigen mening, dat die meningen Dogma wordt en dat de mens in feite zichzelf zit te aanbidden. En ja, dat is eigenlijk geen vorm van totalitair regime, maar het is een vorm van super Liberaal zijn in super liberaal zijn. Super-liberalisme. Een meta-liberalisme een volkomen egoïsme, een fetisjisme van het eigen gevoel.

En daar mogen we ons kritisch over uitlaten, omdat wij katholieken zijn. Omdat wij niet geloven dat het doel, de zingeving in deze wereld is. Niet in het ego, niet in de samenleving. Met die vrijheid mogen we iedere crisis, die we tegenkomen, waarmee we worden geconfronteerd in ons leven, met dat geloof met die vreugde mogen we de wereld confronteren. En dat doen we niet om de wereld bank te maken, maar om de wereld te bevrijden.

Keywoorden: Abortus | Angst | Democratie | Gevoel | Gezond verstand | Orgaan uitname | Geloof Hoop en Liefde | Heidendom | Liberalisme | Zelfbeschikking | Zelfgenoegzaamheid | Zingeving | 

Redactie: Pater Elias heeft over zijn ervaringen in Litouwen, waarover hij in zijn eerste podcast gesproken heeft,  een boek geschreven:  ‘Antwoord Mij! op de de ruïnes van chaos’ Click op de voorgaande link voor meer informatie en eventueel een bestelling te plaatsen.