Terugkeer van de monniken: trappisten gaan terug naar Noorwegen @NCRegister @bbeneeee
Meer dan 500 jaar nadat de meeste abdijen en kloosters in Noorwegen werden opgeheven en vernietigd tijdens de protestantse reformatie, werd op 5 december de meest noordelijke kloosterlijke trappistenkerk ter wereld ingewijd door trappistenbisschop Erik Varden van Trondheim.
Door Bénédicte Cedergren; Wereld; 13 januari 2024
MUNKEBY, Noorwegen – Na een afwezigheid van meer dan 700 jaar zijn katholieke monniken teruggekeerd naar Munkeby in Noorwegen.
In Noorwegen, net als in alle Scandinavische landen, worden de middeleeuwen traditioneel beschouwd als een katholieke periode. En hoewel het land vandaag de dag tot de minst religieuze landen ter wereld behoort, blijven de vele ruïnes van katholieke abdijen en kloosters die tijdens de protestantse reformatie werden verwoest, een stille getuige van de rijke katholieke erfenis en geschiedenis van het land.
De ruïnes van de Munkeby Abdij vormen hierop geen uitzondering. Iets meer dan 60 mijl ten noorden van het heiligdom van de heilige Olav in Trondheim – de rustplaats van de aardse overblijfselen van Sint Olav, de beschermheilige van Noorwegen – hebben de verweerde stenen van het oude cisterciënzer klooster het harde Scandinavische klimaat doorstaan en blijven een verhaal vertellen dat de natuur niet heeft willen uitwissen.
“We hebben geen gedetailleerd verslag van wat er in Munkeby is gebeurd,” vertelt bisschop Erik Varden, trappistenmonnik en bisschop van Trondheim in Noorwegen, aan het Register. “Wat we zeker weten is dat de cisterciënzer monniken daar lang genoeg leefden om er een klooster te stichten, maar niet lang genoeg om het vast te leggen in de kronieken van de orde.” (Trappisten zijn leden van een hervormde tak van de cisterciënzerorde die in de 17e eeuw werd opgericht).
Trappistenbisschop Erik Varden van Trondheim komt aan in Munkeby.(Foto: Bénédicte Cedergren/National Catholic Register)
Volgens historische verslagen werd de abdij van Munkeby gesticht tussen 1150 en 1180, toen de kerstening van Noorwegen haar voltooiing naderde. Net als de cisterciënzer abdijen in Lyse en Hovedøya, die werden gesticht door Engelse monniken van respectievelijk Fountains Abbey en Kirkstead Abbey, wordt aangenomen dat Munkeby Abbey deel uitmaakte van de evangelisatie-inspanningen van katholiek Engeland.
“Terwijl Zweden voornamelijk werd geëvangeliseerd door Duitsland en Frankrijk, weten we dat het christendom vanuit Engeland en Ierland naar Noorwegen kwam,” legt bisschop Varden uit. “Wat er waarschijnlijk in Munkeby is gebeurd, is dat de Engelse monniken van de abdij van Lyse naar Trondheim reisden, zeer waarschijnlijk als pelgrims, naar de kathedraal van Nidaros, om te bidden bij het graf van de heilige Olav, en besloten om nog een abdij te stichten in de buurt van Stiklestad, de plaats waar Sint Olav stierf.”
Met de oprichting werd Munkeby Abbey de meest noordelijk gelegen cisterciënzer vestiging ter wereld. Maar zoals bisschop Varden uitlegt, bleven de monniken er niet lang. Sterker nog, “hoewel er verslagen zijn waarin melding wordt gemaakt van cisterciënzers die aan het einde van de 12e eeuw in het gebied woonden,” merkt de Noorse bisschop op, “verdwijnen de monniken enkele decennia later plotseling.”
Men denkt, dat kort na de stichting van de abdij in Munkeby de monniken afzakten naar het zuiden, naar Tautra, waar ze de abdij van Tautra stichtten, om te ontsnappen aan de plaatselijke klimatologische omstandigheden. De abdij werd rijk en machtig en floreerde tot de Reformatie, toen ze werd opgeheven en vernietigd, samen met vele andere.
De ruïnes van de middeleeuwse cisterciënzer abdij uit de 12e eeuw (Foto: Bénédicte Cedergren/National Catholic Register)
Cisterciënzer Comeback
In 1999, meer dan 500 jaar na de opheffing van die Noorse abdij, besloten de trappistinnen van de abdij Our Lady of the Mississippi, in Iowa, om een dochterstichting te beginnen bij de ruïnes van de abdij van Tautra. De eerste steen van de eerste permanente cisterciënzer vestiging in Noorwegen sinds de Reformatie werd op 23 mei 2003 gelegd door koningin Sonja van Noorwegen.
Op vergelijkbare wijze besloot de (nu trappisten-)abdij van Cîteaux in Frankrijk – het oorspronkelijke huis van de orde der cisterciënzers – in 2007 een nieuw trappistenklooster te stichten in Munkeby (plaatselijk bekend als Munkeby Mariakloster), vlakbij de ruïnes van de oude abdij, waarmee het de eerste nieuwe stichting was die rechtstreeks voortkwam uit het allereerste huis van de orde in 500 jaar.
“Ik ontmoette toevallig een zuster van de abdij van Tautra tijdens een vormingssessie in Frankrijk,” vertelt pater Joël Regnard, een trappistenmonnik uit Cîteaux en de nieuwe prior van het Munkeby-klooster, aan het Register, “en zij nodigde me uit om naar Tautra te komen voor mijn sabbatical van zes maanden.”
Het was daar dat de Franse monnik, die eerder een noodzaak tot vernieuwing in het kloosterleven en terugkeer naar de wortels had ervaren, het idee kreeg om een nieuwe stichting in Munkeby te beginnen. “Mensen zeiden: ‘De zusters kwamen, dus waarom de broeders niet?'” herinnert pater Joël zich.
Het idee werd in eerste instantie door zijn abdij niet zo goed ontvangen als pater Joël had gehoopt – het werd “niet alleen als idioot beschouwd, maar bijna als verraad” – en na zijn terugkeer begon een lang proces van acceptatie. Uiteindelijk werd het in 2007 goedgekeurd door de generaal-abt van Cîteaux en in 2009 stuurde de abdij vier monniken naar Munkeby, waaronder de twee jongste en meest recent geprofeste broeders.
De vier monniken in Munkeby Mariakloster; van links naar rechts: Pater Joseph, broeder Bruno, pater Joël en broeder Arnaud (Foto: Bénédicte Cedergren)
Hoewel het nieuwe klooster om praktische redenen en met het oog op historisch behoud niet bovenop de oude abdijruïnes kon worden herbouwd, vonden de monniken al snel een geschikte locatie op loopafstand ervan. “De eerste keer dat ik het zag, dacht ik bij mezelf dat dit een typische cisterciënzerplek was,” beschrijft pater Joël. “De hele plek is een klein heiligdom. Het is een grotendeels onbewoonde en vredige plek, met veel stilte en een prachtige omgeving.”
Naast de vele ruïnes die over de Scandinavische landen verspreid liggen, zijn ook de namen van de gebieden waar ooit de kloosters stonden door de tijd heen bewaard gebleven: Munkedal, “de vallei van de monniken”, genoemd naar de norbertijner kanunniken van Dragsmark Abdij in Zweden; Munkholmen, “het eilandje van de monniken”, genoemd naar het benedictijner klooster Nidarholm Abdij in Noorwegen; en Munkeberg, “de berg van de monniken”, genoemd naar het cisterciënzerklooster Alvastra Abdij in Zweden.
“Ook al zijn de mensen vergeten waar de namen vandaan komen,” zei pater Joël, “toch bestaan de namen nog steeds. Mensen wisten dat hier ooit monniken waren geweest. En vanwege de naam Munkeby – wat ‘het dorp van de monniken’ betekent – noemden veel mensen het ‘de terugkeer van de monniken’ toen we in 2009 aankwamen.”
Bisschop Varden ontvangt de sleutel van de kloosterkerk.(Foto: Ivan Vu/Trondheim Katolska Stift)
Zusters uit verschillende Noorse kloosters zijn aanwezig bij de inwijding van de kloosterkerk; met hen Frøydis de Damas en haar jongste zoon.(Foto: Bénédicte Cedergren/National Catholic Register)
Noorse katholieke wortels terugvinden
Dankzij gulle giften van vrienden van de Abdij van Cîteaux kon de bouw van het Munkeby-klooster beginnen. De hulp van het Bonifatiuswerk, een katholieke liefdadigheidsinstelling in Duitsland, bleek ook essentieel, aldus pater Joël.
Het Bonifatiuswerk werd 175 jaar geleden opgericht in Regensburg en steunt katholieken in landen en gebieden waar ze in de minderheid zijn, vooral in overwegend protestantse gebieden, om “het geloof door te geven dat de heilige Bonifatius naar Duitsland bracht”, vertelt mgr. Georg Austen, secretaris-generaal van het Bonifatiuswerk, aan het Register.
Mgr. Georg Austen, secretaris-generaal van het Bonifatiuswerk (Foto: Bénédicte Cedergren/National Catholic Register)
Naast financiële ondersteuning van geestelijken in Noord-Europa steunt de hulporganisatie ook projecten zoals de bouw en het onderhoud van kerken en kloosters in Noorwegen, Zweden, Denemarken, Finland en de Baltische staten.
Hoewel hij de uitdagingen van het Munkeby project erkent en vraagtekens zet bij de duurzaamheid van zo’n kleine kloostergemeenschap, geeft mgr. Austen toe dat “we in Duitsland nu bemoedigd worden door wat hier gebeurt”.
“Ik geloof dat het goed is dat de oude wortels weer tot leven komen en dat de monniken hier nu een sterke voet aan de grond hebben gekregen, vooral onder de lokale bevolking, want dat is onze missie: mensen laten proeven van het evangelie, zelfs in seculiere landschappen,” legt mgr. Austen uit, waarbij hij het belang benadrukt van het hebben van heilige plaatsen in niet-religieuze omgevingen waar mensen naartoe kunnen gaan met hun vragen over het leven en het geloof.
De diepe katholieke wortels van de locatie, zegt pater Joël, wijzen op een verleden en erfgoed dat niet kan worden uitgewist en dat uiteindelijk het cisterciënzerklooster op een unieke en onbetwistbare manier verbindt met het Noorse volk.
“Bisschop Bernt Eidsvig van Oslo verwijst gewoonlijk naar deze regio van Noorwegen als Norvegia Sacra,” merkt bisschop Varden op. Inderdaad, de nabijheid van het heiligdom van Sint Olav – dat van groot religieus belang was voor zowel Noorwegen als voor de andere Scandinavische landen en andere delen van Noord-Europa – mag niet over het hoofd gezien worden, voegt de bisschop eraan toe.
Hij vertelt ook het verhaal over een blinde man die zijn zicht terugkreeg nadat hij in zijn ogen had gewreven met handen doe waren besmeurd met het bloed van koning Olav, en legt uit dat “hier eens een man van vlees en bloed leefde en stierf en dat zijn dode lichaam op een paradoxale en wonderbaarlijke manier een bron van leven werd”, waarbij hij verzekert dat de heilige Olav, net zoals meer dan 1000 jaar geleden, vandaag de dag nog steeds een bron van leven en geloof is.
Het klooster als sacramentele realiteit
“De liturgie voor de wijding van een kerk is grandioos, zintuiglijk,” benadrukt bisschop Varden in zijn homilie tijdens de wijding van de kloosterkerk van Munkeby Mariakloster op 5 december. “Ze is ook pedagogisch. Door middel van teksten en symbolen laat de Kerk, onze Moeder, ons zien wat een kerk werkelijk is.”
Inderdaad, legt de bisschop uit, kan alles gemakkelijk erg abstract worden als je in het algemeen spreekt over “gemeenschap” en “communio”. Daarentegen herinneren de zichtbare symbolen en concrete gebaren die worden uitgevoerd tijdens een kerkwijding, zoals de uitdrijving van demonen uit de kerk, de zegening van de gelovigen met wijwater en de zalving van het altaar en de muren van de kerk, ons aan een realiteit.
De gelovigen wonen de inwijding van de kloosterkerk bij.(Foto: Ivan Vu/Trondheim Katolska Stift)
De kloosterkerk, voegt de bisschop eraan toe, “is dan niet langer slechts een gebouw. Ze zal een sacramentele realiteit zijn geworden, het tabernakel van goddelijke aanwezigheid, een concrete epiclesis.”
In tegenstelling tot het vluchtige zonlicht van de Noorse winter, straalt het nieuwe klooster nu voortdurend als een baken van hoop en een teken van geloof in een land dat gekenmerkt wordt door een sterke secularisatie en groeiende irreligiositeit.
Bisschop Varden brandt de wierook op het altaar.(Foto: Ivan Vu/Trondheim Katolska Stift)
Bisschop Varden zalft het altaar van de kloosterkerk.(Foto: Ivan Vu/Trondheim Katolska Stift)
Verschillende jonge mannen zijn de monniken al wezen bezoeken om het religieuze leven samen met hen te overwegen, vertelt pater Joël, en anderen, “vooral ouderen, hebben hun kijk op de katholieke kerk veranderd”. Leden van de lokale bevolking hebben hen ook benaderd om te vragen om gebed, om toevlucht te zoeken in tijden van nood, of gewoon om te vertellen dat “ze het geluid van de klokken die door de dag heen luiden mooi vinden”.
Frøydis en Louis de Damas kennen de monniken van Munkeby Mariakloster al 10 jaar, “en in veel opzichten begon onze reis naar een gemeenschappelijk katholiek geloof bij hen,” zei Frøydis.
Het echtpaar, dat nu veel vrienden heeft bij zowel Munkeby Mariakloster als Tautra Mariakloster, legt aan het Register uit dat het voor hen en hun drie jonge kinderen belangrijk is om nauwe relaties met religieuzen te hebben, of het nu is om hen om gebed te vragen, de mis bij hen bij te wonen, de getijdenliturgie met hen te bidden of gewoon goede gesprekken met hen te hebben.
‘Een poort naar de hemel’
Nadenkend over het bijzondere karakter van de plek en de historiciteit van de gebeurtenis, benadrukt bisschop Varden in zijn commentaar aan het Register dat “er in zekere zin niets speciaals is aan dit klooster”, en hij legt uit dat cisterciënzers zich gewoonlijk terugtrekken in plaats van gezien of gehoord te worden. In de grondwet van de orde zelf staat dat de monniken geroepen zijn om te volharden in een “gewoon, verborgen en werkzaam leven”.
“In die zin,” vervolgt de bisschop, “is dit klooster net zo gewoon als elk ander. Maar tegelijkertijd is elke abdij een poort naar de hemel en in die zin iets absoluut buitengewoons.”
Bénédicte Cedergren is een Zweeds-Franse freelance journaliste. Nadat ze afstudeerde aan de Universiteit van Stockholm met een graad in Journalistiek, verhuisde Bénédicte naar Rome waar ze een graad in Filosofie behaalde aan de Pauselijke Universiteit van Sint Thomas van Aquino. Ze zingt ook gewijde muziek en werkt als fotografe. Gepassioneerd over het verspreiden van de waarheid en de schoonheid van het katholieke geloof, deelt Bénédicte graag de getuigenissen van anderen en schrijft ze verhalen die boeien en inspireren.
Bron: Return of the Monks: The Trappists Go Back to Norway| National Catholic Register (ncregister.com)
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Deze plek in het Noordelijke Noorwegen is een bijzondere plaats. Hij past in de verzameling van Heilige Plaatsen in Europa. Wilt u nog zo een voorbeeld hebben van een bijzondere plek, soms zelfs dichter bij dan u denkt? Zie de verzameling heilige plaatsen door hier te klikken.
En denkt u dat u ook een Bijxondere Heilige plaats , waar werkelijk Religieus leven is ontstaan en nog voortduurt? Laat het ons weten en we probere er een reporateg over te maken. Mail ons
