Op 27 januari is het 80 jaar geleden dat Auschwitz-Birkenau werd bevrijd. Elk jaar zijn er minder overlevenden van het kamp over, en zolang hun getuigenis en ooggetuigenverslag blijven bestaan, blijft het belang van Auschwitz bestaan.
Door Patrick J. Passmore
Krakau, Polen, 27 jan 2025 / 12:15 pm
Op 27 januari is het 80 jaar geleden dat Auschwitz-Birkenau werd bevrijd. Elk jaar zijn er minder overlevenden van het kamp over, en zolang hun getuigenis en ooggetuigenverslag blijven bestaan, blijft het belang van Auschwitz bestaan. In 2024 passeerden meer dan 1,8 miljoen bezoekers de poorten.
Wat brengt mensen hier? Een obsceen knekelhuis van massaslachting met al zijn kwaad, onmenselijkheid en wreedheid: Aan de oppervlakte is het een plek zonder hoop. Maar tussen de ruïnes en de selectielijnen, onder het Arbeit Macht Frei-bord, in de bewaard gebleven huizenblokken en tussen de verwoestende uitstallingen van persoonlijke bezittingen, bevinden zich plekken van veerkracht, menselijkheid en fatsoen.
De getuigenissen van overlevenden en de verslagen van de dapperheid van individuen bieden een sprankje hoop en lessen om aan toekomstige generaties door te geven.
Een van de vele getuigenissen is een ultiem voorbeeld van zelfopoffering. Een gevangene werd vermist en SS-officier Karl Fritsch had besloten dat 10 mannen in een strafcel moesten worden geplaatst om te verhongeren. Eén van de geselecteerde mannen, Franciszek Gajowniczek, een gezinshoofd, smeekte wanhopig om genade.
Een andere gevangene stapte uit de rij en bood aan zijn plaats in te nemen. Hij was een priester, zei hij; hij had geen gezin. Verrassend genoeg, wekte deze ongehoorzame interventie van gevangene 16670 onverwacht respect op bij Fritsch, de eindverantwoordelijke officier. Zijn reactie was niet een klap op het hoofd of een getrokken pistool, maar, volgens de verslagen, een verandering in toon en manier van doen. Hij stemde in met het onlogische voorstel van gevangene 16670. Ja, de priester zou de hongerdood tegemoet gaan. Zijn naam was pater Maximiliaan Kolbe.
De gevolgen van Kolbe’s acties zijn nauwelijks beschreven, de identiteit van zijn negen kameraden is onbekend en ooggetuigenverslagen zijn schaars. Nadenken over hun langzame lichamelijke aftakeling roept de vraag op naar hun ervaringen tijdens die schrijnende dagen van uithongering. Welke gedachten gingen door hun hoofd toen ze de grimmige realiteit van hun lot onder ogen zagen? Het meest fascinerend is misschien wel de overweging van de kalmte en troost die de heilige Maximiliaan Kolbe naar de cel bracht.
Voor bezoekers kan de ervaring om af te dalen naar Blok 11, het strafblok, overweldigend zijn. De ijzingwekkende realiteit van Cel 22, waar gevangenen in eenzame opsluiting stonden, roept een onmiddellijke instinctieve reactie op. De gekraste kruizen op de muur, vermoedelijk de tekens van medegevangenen, dienen als spookachtige herinneringen aan de levens die verloren gingen en het lijden dat werd ondergaan.
Een overlevende, blokconciërge Bruno Borgowiec, vertelt hoe de gebeden en gezangen uit Kolbe’s cel weerklonken in het kamp en troost boden aan medegevangenen in aangrenzende cellen. Hun stemmen zouden ook gehoord zijn door slachtoffers in de executieplaats erboven. Op die momenten waren Kolbe’s woorden en daden een bewijs van de kracht van gemeenschap, zelfs in het aangezicht van wanhoop.
Pater Piotr Wiśniowski, kapelaan van EWTN Polen, vertelde CNA dat zijn grootvader Sebastian een van de gevangenen was van de concentratiekampen Auschwitz en Neuengamme en omkwam onder de bommen die werden afgeworpen door vliegtuigen van de RAF op 3 mei 1945. Wiśniowski zei dat de getuigenis van zijn grootvader een “straaltje licht” is.
Sebastian Wiśniowski was een gevangene in de concentratiekampen Auschwitz en Neuengamme en kwam om door de bommen die werden afgeworpen door vliegtuigen van de RAF op 3 mei 1945. Zijn kleinzoon, pater Piotr Wiśniowski, kapelaan van EWTN Polen, vertelde CNA dat Sebastian’s laatste geschreven woorden een “straaltje licht” zijn voor toekomstige generaties. Foto met dank aan Pater Piotr Wiśniowski
“Herdenken,” zei Wiśniowski, is een taak die wij, als generaties zonder het trauma van de nazi-dodenkampen, moeten vervullen zodat niemand meer hoeft te lijden onder al die onmenselijke verschrikkingen.
“’Ik vraag jullie alleen te herdenken’ is een schreeuw uit de diepe duisternis van de wrede Tweede Wereldoorlog, zodat we niet vergeten wat er kan gebeuren als menselijkheid en respect voor de waarden die deze vormen ontbreken.”
Patrick J Passmore woont aan de noordkust van Ierland. Hij heeft met St Brigid Media aan verschillende projecten gewerkt als consultant en schrijver.
Bron: 80 years after Auschwitz’s liberation: ‘I ask you only to remember’ | Catholic News Agency
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
