Paus Franciscus is van vrijdag tot en met zondag, 28-30 april, in Boedapest.
Andrea Gagliarducci/CNA; Vaticaan; 27 april 2023 In een lang interview aan de vooravond van de reis van paus Franciscus naar Hongarije merkte kardinaal Péter Erdő, aartsbisschop van Esztergom-Boedapest, op, dat het motto van de reis van paus Franciscus naar Hongarije is “Christus is onze toekomst” en dat het bezoek van de paus betekent dat de aanwezigheid van Christus de hoop is waarvan christenen leven, vooral in Midden- en Oost-Europa.
Paus Franciscus zal van vrijdag tot en met zondag, 28-30 april, in Boedapest zijn. Zijn agenda voor de reis omvat ontmoetingen met autoriteiten en bisschoppen, een ontmoeting met de Hongaarse cultuur en ontmoetingen met vluchtelingen en leden van de Oekraïense Grieks-katholieke kerk. Andere christelijke en religieuze vertegenwoordigers zijn ook uitgenodigd voor de slotmis op het Kossuthplein, de plaats van Franciscus’ mis van 2021 tijdens het Eucharistisch Congres in Boedapest.
In het interview met de ACI Group (CNA’s internationale zusternieuwsorganisatie) legde kardinaal Erdő de betekenis en de thema’s van het bezoek van de paus uit. Hij onderstreepte het belang van de ervaring van de Kerken van het oostelijke deel van Midden-Europa voor het begrijpen van de huidige situatie van de Kerk en de marginalisering van religie in de wereld. Ook wees hij op de nieuwe uitdagingen die zijn ontstaan door de secularisatie.
De kardinaal beschreef Hongarije ook als een “brugland” vanwege zijn historische positie tussen Oost en West, grotendeels dankzij de band die de patroonheilige van het land, de geliefde koning Stefanus van Hongarije, met de Heilige Stoel smeedde.
De betekenis van het bezoek van de paus
“Naar ons idee,” zei kardinaal Erdő in het interview, “zal het bezoek van de paus ons geloof versterken en ons veel hoop geven. Wanneer de paus bij een apostolische visitatie verschijnt, voelen de gelovigen Jezus Christus zelf in zijn persoon. Want we ontmoeten Christus inderdaad in de sacramenten, in de armen, maar op een bijzondere manier in de Plaatsbekleder van Christus, en de wereld heeft hoop nodig, een toekomst.”
Het motto van het bezoek van de paus is “Christus is onze toekomst”, en dat lijkt een revolutionair argument te zijn in een wereld die steeds meer geseculariseerd is. Kardinaal Erdő benadrukte echter dat dit de realiteit van christenen is omdat “Christus altijd revolutionair is geweest, zelfs in zijn tijd. Geloof is altijd een revolutionaire houding.”
Deze constatering, zo betoogde de kardinaal, is nog belangrijker in de ervaring van christenen uit de oostbloklanden die het communistische tijdperk hebben meegemaakt. Zij hebben altijd geweten, zei hij, dat “gelovig zijn natuurlijk altijd een non-conformistische beslissing is geweest. Wij zijn, van nature, non-conformisten; wij zijn kinderen van non-conformisten. Wij hebben het moment beleefd waarop alle massamedia zeiden dat religie achterhaald was en de wetenschap zei dat het bewezen was dat religie niet waar kon zijn.”
Erfenis van het Internationaal Eucharistisch Congres
Paus Franciscus was in september 2021 in Boedapest om de slotmis van het Internationaal Eucharistisch Congres op te dragen. Die ervaring, die veel voorbereidingstijd vergde en ook belemmerd werd door de pandemie, heeft in Hongarije een zeer positieve impact gehad, merkte kardinaal Erdő op.
In het bijzonder, zei hij, “worden de programma’s die tijdens het congres het meest succesvol waren, voortgezet, zoals de muzikale vormen van aanbidding met de jeugd, die elk jaar duizenden en duizenden jongeren bijeenbrengen.”
Verder “zijn er katholieke advies- en hulpnetwerken opgezet voor gezinssituaties, voor stellen, voor de opvoeding van kinderen, voor ouderen, [en] voor zieken, maar ook voor mensen die met werkloosheid kampen,” voegde hij eraan toe.
Kortom, de ervaring van het Internationaal Eucharistisch Congres maakte “duidelijk dat katholieken elkaar kunnen ontmoeten en helpen. Het is een stap richting een Kerk die niet alleen een liturgische gemeenschap is, maar die zich uitstrekt naar het dagelijks leven.”
Hongarije als brugland
Bij de presentatie van de reis wees Matteo Bruni, directeur van het persbureau van de Heilige Stoel, erop dat Hongarije een “brugland” is. Erdő merkte op dat “een brug zijn altijd onze roeping is geweest. De Donau die door de stad Boedapest loopt was de grens van het Romeinse Rijk, de grens van het Rijk van Karel de Grote; het was de meest noordelijke provincie van het Ottomaanse Rijk. Hongarije ziet zichzelf al duizend jaar als deel van de westerse wereld en is deze wereld binnengekomen via de Heilige Stoel met onze koning, de heilige Stefanus. Daarom hebben onze betrekkingen met het pontificaat en de paus ook een symbolische waarde voor de hele natie, niet alleen voor de katholieken.”
De religieuze samenstelling in Hongarije is inderdaad gevarieerd, hoewel in de katholieke kerk de Latijnse ritus de meerderheid vormt. Echter, 5% van de katholieken in het land behoort tot de Byzantijnse ritus, 15% tot 17% van de christenen is calvinist, 3% is lutheraan en er is een grote joodse gemeenschap. In Boedapest zijn er ook verschillende oude orthodoxe kerken en pre-Chalcedonische kerken. De stad is de zetel van een bisschop van de Koptisch-Orthodoxe Kerk, en er zijn ook Armeens-Apostolische Kerken. Boedapest is ook het grondgebied van ten minste vijf orthodoxe patriarchaten: Constantinopel, Moskou, Boekarest, Belgrado en Sofia.
“Onze taak op oecumenisch niveau is niet het afdingen op dogmatische principes, maar eerder het zoeken naar gemeenschappelijke standpunten en dagelijkse acties op sociaal en moreel niveau,” benadrukte kardinaal Erdő. “Er zijn thema’s waarover een opmerkelijke consensus bestaat. Deze thema’s zijn de waardigheid van het menselijk leven, waardering voor het gezin, sociale gerechtigheid, verdediging van de zwaksten, en ik zou ook zeggen de relatie tussen religie en het openbare leven, de autonomie of onafhankelijkheid van de soevereiniteit van de kerk: ook op die vlakken zijn er punten van overeenstemming of consensus.”
De impact van de katholieke cultuur
In het reisschema van deze reis heeft paus Franciscus op 30 april een bijeenkomst aan de katholieke universiteit Pázmány Péter opgenomen. Het wordt de laatste bijeenkomst van de reis en is belangrijk omdat, volgens Erdő, “een van de grootste uitdagingen van de katholieke kerk in Hongarije de jeugd is. In de afgelopen decennia hebben we gezien hoe een behoorlijk aantal scholen die voorheen katholiek waren, zijn teruggegeven. Daarom staat tussen de 15 en 17% van de scholen in het land onder katholiek beheer.”
De kardinaal voegde eraan toe dat “de katholieke universiteit is ontstaan uit de noodzaak om de muur tussen geloof en wetenschap te slechten. Het is een kunstmatige muur, maar wel aanwezig. In de wetenschap werden religieuze mensen niet toegelaten, wat gedurende de hele communistische periode gebeurde. Zelfs in onze grondwet stond geschreven dat de leidende kracht van de samenleving de marxistisch-leninistische partij van de arbeidersklasse is. Als gevolg daarvan hadden niet-marxistisch-leninisten minder toegang. Het was daarom noodzakelijk de dialoog tussen geloof en cultuur en geloof en wetenschap te hervatten, en daarvoor was het nodig een of andere instelling in het leven te roepen. Nog maar 30 jaar geleden hebben we een katholieke universiteit opgericht. Deze ontving toen de akte van oprichting ook van de Heilige Stoel.”
De paus zal ook te gast zijn bij de faculteit Informatietechnologie van Bionica van de universiteit. Het is, aldus kardinaal Erdő, een belangrijke keuze omdat “het christelijk geloof een visie op de wereld is, en de visie op de wereld veronderstelt een beeld van de wereld, van het universum, van de totaliteit van de werkelijkheid waarin wij leven, en de natuurwetenschappen kunnen een grote hulp zijn zodat de katholieke cultuur in een levende relatie staat tot de algemene kennis van de mensheid. Daarom ligt er een grote taak.”
Wedergeboorte van parochiehuizen
Over de katholieke cultuur in Hongarije zei de kardinaal: “In Hongarije kan men tegenwoordig in het openbaar zijn geloof belijden; dat is duidelijk. Een andere kwestie is dat er misschien eerder omgevingen zijn die gekenmerkt worden door andere visies op de wereld. Toch zijn er ook tijdschriften, radio- en tv-programma’s en culturele centra die katholiek of christelijk zijn.”
Hij merkte op: “In Hongarije beleven we de wedergeboorte van parochieruimtes. Onder het communisme was alles behalve kerkgebouwen in beslag genomen en daardoor hadden de gelovigen geen gelegenheid om elkaar buiten de liturgie te ontmoeten. Nu zijn er parochiehuizen en culturele zalen in de parochies. Er zijn culturele programma’s en de opkomst is soms erg groot.”
Religie als onderdeel van nationale identiteit
Over wedergeboorte gesproken: ongeveer 3.000 kerken, katholieke en niet-katholieke, zijn de afgelopen jaren herbouwd of gerestaureerd.
Kardinaal Erdő legde uit dat deze wederopbouw nodig was omdat “66% van de parochies na de oorlog een beschermde status genoten. Deze bescherming werd echter opgeheven omdat de gemeentelijke overheden verklaarden deze plicht niet te erkennen. Dus noch de kerk had de middelen voor onderhoud, noch anderen droegen deze kosten. Onderhoud was dus noodzakelijk, en de hulp van de staat was belangrijk.”
Staatssteun bij de wederopbouw van kerken kwam ook voor in andere landen aan de andere kant van het IJzeren Gordijn. Opnieuw gaf de kardinaal het voorbeeld van Roemenië, waar “de staat veel religieuze constructies heeft gefinancierd.”
“De wedergeboorte na het communisme,” voegde hij eraan toe, “bracht ook de verplichting met zich mee om het culturele en morele erfgoed van de verschillende naties nieuw leven in te blazen; na de ineenstorting van het marxistische systeem bleef er een moreel, cultureel vacuüm over, dat een gevaar vormde voor de samenleving.”
De impact van secularisatie
Zijn woorden duiden op de impact van secularisatie, ook al zijn de effecten daarvan in de landen van Centraal- en Oost-Europa niet zo sterk gevoeld als elders. Maar volgens kardinaal Erdő gaan “twee belangrijke processen in tegenovergestelde richting.”
Het eerste is “de algemene secularisatie, die samenhangt met het consumentisme. Het consumentisme is niet geleidelijk in de samenleving gekomen zoals in het Westen, maar er was een breuk aan het begin van het communistische tijdperk. Dit soort secularisatie uit zich tegenwoordig in desinteresse, verstrooidheid en agnosticisme. Dan is er nog een tweede proces, gegeven door de wedergeboorte van sommige structuren, dat eveneens voortkomt uit deze behoefte om de gemeenschap betekenis en moraal te geven. Dit zijn twee processen die de bedienaren van de Kerken voor ogen moeten houden.”
Tenslotte ging de kardinaal ook in op het verkeerde beeld van Hongarije in de media: Wat is Hongarije precies?
“Je moet gewoon ter plekke komen kijken,” antwoordde hij. “We leven hier nu bijna 1.150 jaar. We hebben altijd de indruk dat ze ons niet begrijpen. Maar de Hongaren van 1100 jaar geleden hadden al een brede geografische visie. De heilige Stefanus stichtte huizen voor pelgrims met kerken en kapellen in Rome, Ravenna, Constantinopel en Jeruzalem.
“Er zijn Hongaarse kapellen in verschillende kerken wereldwijd, te beginnen [met] de Sint-Pietersbasiliek, maar ook in Krakau, in de National Shrine in Washington. Deze aanwezigheid toont de wens om deze relaties van saamhorigheid en begrip te hebben, vooral in het geloof. De Hongaar is een wereldburger, maar diep geworteld in zijn of haar eigen geschiedenis.”
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer vertaalde artikelen lezen van ‘Andrea Gagliarducci‘? Klik dan hier.
Wilt u meer artikelen lezen over “De reis van de Paus naar Hongarije 2023“? Klik dan hier. Voor andere onderwerpen gebruik dan de ’tags’ boven aan het artikel.
EWTN Lage Landen: de bronnen van de wereldkerk, het geloof, toegankelijk maken voor het Nederlands taalgebied! Steun ons
230429 | [XLS000] | 240927 1593 |
