NIEUWSBRIEF
DOE MEE! VACATURES
STEUN ONS

Hoe de liturgische kalender het leven van paus Benedictus omlijstte @NCRegister Pater Raymond J. de Souza

COMMENTAAR: Zijn Stille Zaterdag-leven eindigde op 31 december – wat zou deze wereldlijke en liturgische datum ons te zeggen hebben in Gods voorzienigheid?

Vaticaan; 2 januari 2023

Een leven gevormd door de heilige liturgie begon met een verjaardag – 16 april 1927 – die samenviel met een liturgische datum, Stille Zaterdag. Benedictus XVI’s laatste verjaardag, in 2022, zijn 95ste, viel ook op een Stille Zaterdag.

“Ik ben altijd vervuld geweest van dankbaarheid dat mijn leven op deze manier in het paasmysterie was ondergedompeld, omdat dit alleen maar een teken van zegen kon zijn,” schreef kardinaal Joseph Ratzinger in zijn memoires uit 1998, Milestones.

“Laat ons duidelijk zijn, het was geen Paaszondag maar Stille Zaterdag, maar hoe meer ik erover nadenk, hoe meer dit lijkt te passen bij de aard van ons menselijk leven: we wachten nog steeds op Pasen; we staan nog steeds niet in het volle licht, maar lopen er vol vertrouwen naar toe.”

Het Stille Zaterdag-leven van Ratzinger/Benedictus eindigde op 31 dec. 2022. Wat zou die wereldlijke en liturgische datum ons kunnen zeggen in Gods voorzienigheid? Drie aspecten dienen zich aan.

Dies Natalis

In de katholieke traditie wordt de sterfdatum van een heilige – vaak ook aangewezen als diens feestdag – de dies natalis genoemd, de “geboortedag” in het eeuwige leven. Het kerstoctaaf, waarin Benedictus stierf, markeert de geboorte van de Heer Jezus die het eeuwige leven mogelijk maakt.

Het paastriduum en het octaaf daarvan markeren, samen met Pinksteren en het kerstoctaaf, de hoogtepunten van het liturgische jaar. Het is passend dat Benedictus’ leven zou beginnen en eindigen op liturgische dagen met een speciaal karakter.

In de afgelopen jaren was Benedictus door zijn broosheid niet langer in staat de heilige Mis in zijn eentje op te dragen, en daarom concelebreerde hij met zijn secretaris aartsbisschop Georg Gänswein. Zijn laatste mis vond in zijn kamer plaats toen hij niet meer in staat was naar de kapel te gaan. Als de mis voor de vijfde dag van Kerstmis was, moet Benedictus gehoord hebben over zijn patroonheilige, de heilige Jozef, die samen met Maria het Kind Jezus naar de Tempel brengt. Simeon spreekt dan het “Nunc dimittis” uit, het nachtgebed van de Kerk: “Heer laat uw dienaar nu in vrede gaan…”

Terwijl Benedictus geleidelijk zijn vermogen om te schrijven, zijn gehoor en zijn gezichtsvermogen verloor, zijn stem gereduceerd tot een zwak gefluister, begon hij dieper te ervaren wat hij al lang had geleerd, namelijk dat de liturgie de mens in staat stelt tot God te spreken op een manier waartoe hij anders niet in staat is.

Oudejaarsavond

Benedictus stierf terwijl het oude jaar uitdoofde, een dag van eindes gericht op de drempel van de toekomst, de komst van het nieuwe jaar. Oudejaarsdag is een grensdag, een dag van vooruitkijken, het aftellen naar een nieuw jaar.

In zijn onvoorstelbaar omvangrijke theologische productie krijgt Benedictus’ werk over het geloof en de liturgie de meeste aandacht, maar men is het er algemeen over eens dat een van zijn grootste en meest kenmerkende theologische werken zijn boek Eschatologie is, de tak van de theologie die zich bezighoudt met dood, oordeel, hemel en hel – de vier “laatste dingen”. De “laatste dingen” van deze wereld zijn eigenlijk helemaal geen laatste dingen, maar blijvende dingen die over het mysterie van de dood heen kijken naar de toekomst die zich voor de ziel opent. De dood is een soort oudejaarsdag, een einde dat werkelijk een begin is.

Sylvester, Geloof en Rede

De laatste dag van het jaar is de dies natalis en feestdag van paus Sylvester, de eerste paus die volledig met de Kerk zou regeren in vrijheid onder Constantijn. Na het Edict van Milaan in 313 regeerde Sylvester van 314 tot 335 terwijl het Romeinse Rijk tot het christendom werd bekeerd. De eerste kerntaak was als het ware het uitwerken van een gezonde leer over Jezus Christus.

Het hoogtepunt van Sylvesters bestuur was het Concilie van Nicea in 325, waar het apostolische geloof van de Kerk werd uitgedrukt in de taal van de Griekse filosofie – de Zoon is “consubstantieel” met de Vader. Dat buitenbijbelse woord – homoousion in het Grieks – was essentieel voor de orthodoxe uitdrukking van het geloof. Het geloof nam de taal van de rede aan om de inhoud van de openbaring uit te drukken.

Benedictus was overtuigd van “de redelijkheid van het geloof in God”, waaraan hij zijn lange wetenschappelijke leven wijdde. Geloof heeft rede nodig, en rede heeft geloof nodig – een stelling die hij het meest dramatisch verwoordde in de Regensburgtoespraak van 2006. Benedictus ontpopte zich als een grotere voorvechter van het vermogen van de menselijke rede om de waarheid te kennen dan veel van zijn seculiere critici, die al verstrikt waren geraakt in de “dictatuur van het relativisme“.

Door de geloofsakten van Nicea te bevestigen, volbracht Sylvester zijn missie om het geloof van Petrus in Jezus Christus te belijden, en gebruikte daarbij de taal van de filosofie. Dat de formule van Nicea een liturgische tekst werd – “consubstantieel” wordt onderdeel van de verering van God op zondag – maakt van Sylvesters synthese van geloof, rede en liturgie een passende dies natalis voor emeritus paus Benedictus XVI.

(c) NCRegister Media – Pater Raymond J de Souza

Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.

Bron: How the Liturgical Calendar Framed Pope Benedict’s Life| National Catholic Register (ncregister.com)

 


Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier