ANALYSE: De opmerkingen van de Heilige Vader tijdens zijn ontmoeting met Russische jongeren werden een potentieel strijdtoneel voor een controverse die niet zou zijn ontstaan als de paus niet spontaan had gesproken.
Andrea Gagliarducci; Vaticaan; 11 september 2023
De woorden van paus Franciscus over “Moeder Rusland” en Catharina en Peter de Grote, die hij op 25 augustus via een videoconferentie tot een groep jonge Russen richtte, werden in Oekraïne niet op prijs gesteld. Er waren protesten van de regering, protesten van de Oekraïense Grieks-katholieke kerk en een antwoord van het Vaticaan middels de nuntiatuur, en vervolgens van het persbureau van de Heilige Stoel met het verzoek om de woorden van de paus niet te beschouwen als steun voor imperialisme, omdat een dergelijke interpretatie onlogisch zou zijn in het licht van de toespraken van de paus.
In alle eerlijkheid kan worden gezegd dat paus Franciscus imperialistische daden altijd heeft bestreden en veroordeeld en heeft gewaarschuwd tegen ideologische kolonisatie, en nooit heeft nagelaten te bidden voor Oekraïne, dat hij vaak “het gemartelde Oekraïne” heeft genoemd om bewustwording te wekken over wie de aangevallene en wie de agressor is.
Tegelijkertijd kan eerlijk gezegd worden dat de publieke activiteiten van de paus soms niet in deze lijn liggen, of de verkeerde indruk dreigen te wekken. En dit is een cruciaal punt in het pontificaat van paus Franciscus.
Paus Franciscus geniet van spontane interviews en uitwisselingen. Hij spreekt uit de losse pols, bestudeert de onderwerpen schijnbaar niet en antwoordt op basis van gevoel.
Het besluit van paus Franciscus om zichzelf bloot te stellen aan vragen zonder deze te filteren is zeer gewaardeerd, vooral aan het begin van zijn pontificaat. De paus is niet bang om journalisten te confronteren of te zeggen wat hij denkt. Het probleem is dat spontaniteit soms leidt tot het nemen van onnodige risico’s. Uiteindelijk is paus Franciscus wel paus; wat hij zegt heeft altijd een wereldwijde impact.
Het verheerlijken van Catharina en Peter de Grote en Moeder Rusland zou waarschijnlijk een negatieve reactie uitlokken van de kant van Oekraïne. Middenin een oorlog waarin het Russische imperialisme weerklinkt, begrijpen Oekraïners niet dat de paus spontaan spreekt en dat zijn culturele verwijzingen dienen om de diepte van een historisch tijdperk te kwalificeren, niet om te steunen wat er toen gebeurde. Alles wat klinkt als een rechtvaardiging voor Russische agressie is een probleem.
Paus Franciscus is echter niet geïnteresseerd in dit soort argumenten. Hij gelooft dat hij te goeder trouw handelt en trekt zich daarom niets aan van mogelijke reacties op zijn woorden of daden.
In het geval van de Oekraïense oorlog heeft hij het meerdere keren gedaan: bijvoorbeeld door aan het begin van de oorlog de ambassade van de Russische Federatie bij de Heilige Stoel te bezoeken en niet hetzelfde te doen bij de Oekraïense ambassade; of, door bij een van de staties van de Via Crucis in het Colosseum in 2022, de aanwezigheid van een Russische en een Oekraïense vrouw op te leggen om de mogelijkheid van verzoening uit te beelden, bijna vergeving afdwingend. De tekst van de Via Crucis in 2023 – die getuigenissen voor vrede van jonge Russen en Oekraïners bevatte – werd pas op het allerlaatste moment verspreid, juist om controverse te voorkomen.
De beslissingen van paus Franciscus zijn pragmatisch. Wie zal het er niet mee eens zijn dat het zonder vergeving nooit mogelijk zal zijn om een vrede te bereiken die niet alleen de afwezigheid van oorlog is? Wie is het er niet mee eens dat oorlog voor iedereen een verschrikkelijke ervaring is? En wie zou het er niet mee eens zijn om jonge mensen te vertellen dat ze hun wortels moeten kennen en waarderen, vooral als ze een lange, diepe en soms controversiële geschiedenis achter zich hebben?
Als je het zo bekijkt, lijken de kwesties puur gezond verstand. Er zijn echter diplomatieke, menselijke en contextuele gevoeligheden die nadere reflectie behoeven. Paus Franciscus heeft besloten om spontaan te spreken, in de verwachting dat iemand zijn woorden in een context zal plaatsen of het voordeel van de twijfel zal geven, of op zijn minst een stem van vertrouwen en sympathie.
Het is een strategie die echter verdeeldheid heeft gezaaid. Er zijn mensen die de paus verdedigen en mensen die hem betwisten, en de ene factie beschuldigt de andere ervan het niet te begrijpen. Kritiek op de paus wordt verward met persoonlijke aanvallen. Lovende woorden over de paus worden gezien als vleierij. Het hele debat wordt bekritiseerd als tijdverspilling.
De hoofdzaken worden terzijde geschoven en alles concentreert zich op de figuur van de paus. Personalisering is een ingewikkeld proces om te vermijden, vooral wanneer je charismatische of centraliserende leiders hebt. In de praktijk echter zet personalisatie alle beperkingen van beslissingen in de schijnwerpers wanneer deze niet gebaseerd zijn op institutionele logica maar op persoonlijke logica.
Zo werd een gebeurtenis met een diepe pastorale betekenis, zoals de ontmoeting met Russische jongeren, een potentieel strijdtoneel voor een controverse die niet zou zijn ontstaan als de paus niet spontaan had gesproken.
Dit verhaal is overigens niet enig in zijn soort. Door de jaren heen heeft de paus herhaaldelijk improviserend gesproken, met verbale excessen die om opheldering vroegen.
Tegelijkertijd heeft de paus zijn gewicht en autoriteit gebruikt om vredesinitiatieven te ontwikkelen en te bevorderen. Hij riep bijvoorbeeld op tot een gebedsbijeenkomst in de Vaticaanse tuinen voor vrede in het Midden-Oosten in 2014. Hij verzorgde een gebedsretraite voor de leiders van Zuid-Soedan in 2019. Hij stuurde kardinaal Pietro Parolin, de staatssecretaris van het Vaticaan, naar Libanon in september 2021, toen hij ook een gebedsdag voor het land promootte. En hij stuurde kardinaal Konrad Krajewski zes keer naar Oekraïne en kardinaal Michael Czerny twee keer. Daarna koos hij kardinaal Matteo Zuppi als zijn speciale gezant voor een praktische missie om de mogelijkheid van vrede in Oekraïne te onderzoeken, maar vooral om Oekraïense kinderen uit Rusland te helpen terugkeren.
Dus, hoe kan de diplomatieke houding van de paus worden gedefinieerd? Het verlangen naar een overeenkomst met China tegen elke prijs, naar een dialoog met Vladimir Poetin sinds het begin van de oorlog, en naar discussie en bemiddeling in Nicaragua of Venezuela ondanks alles, geven allemaal aan dat hij een paus is van Realpolitik – dat wil zeggen, van concrete, praktische diplomatie.
Tegelijkertijd spreekt de oorverdovende stilte in sommige situaties in Nicaragua, Venezuela of Hongkong van een paus die voorzichtig kan zijn tot in het extreme en in staat is om te zwijgen, zelfs wanneer men wel zou moeten spreken.
Tot slot wijzen de spontane verklaringen, zonder filter, op een paus die niet nadenkt over gevolgen en de werkelijkheid soms op naïeve wijze inschat.
Wie is paus Franciscus? Is zijn diplomatie vloeibaar, zonder referentiepunten en daarom potentieel ineffectief? Of is zijn diplomatie praktisch en daarom potentieel verdeeldheid brengend?
Dit zijn de vragen die de laatste beslissingen van paus Franciscus oproepen. Door naar Mongolië te gaan, riskeerde hij ook de goede betrekkingen met China te ruïneren. De interreligieuze bijeenkomst werd ook bijgewoond door Tibetaanse boeddhisten, drie maanden nadat de Dalai Lama had gezegd dat een machtige lama en spirituele autoriteit voor heel Mongolië is gereïncarneerd als een Mongools kind, wat de woede opwekte van Peking, dat het recht opeist om over reïncarnaties te beslissen. Het is geen geheim dat China de reis nauwlettend in de gaten hield. Alles verliep goed en de organisatie was perfect, maar tot op het laatst was er de mogelijkheid van een misverstand veroorzaakt door een spontaan gebaar of woorden van paus Franciscus.
Het is een voorbeeld dat de vele dingen verklaart waar men aan moet denken bij de voorbereiding van een reis, laat staan een toespraak of een interview, die snel kunnen omslaan en nooit verkeerd begrepen moeten worden, tenminste niet over kritieke onderwerpen.
Andrea Gagliarducci
Bron: Pope Francis’ Diplomacy: Pragmatic or Idealistic?| National Catholic Register (ncregister.com)
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer vertaalde artikelen lezen van ‘Andrea Gagliarducci‘? Klik dan hier.
Wilt u meer artikelen lezen over de ‘Vaticaanse Diplomatie’? Klik dan hier. Voor andere onderwerpen gebruik dan de ’tags’ boven aan het artikel.
Wilt u meer artikelen lezen over de ‘Verwarring’? Klik dan hier. Voor andere onderwerpen gebruik dan de ’tags’ boven aan het artikel.
EWTN Lage Landen: de bronnen van het geloof, de wereldkerk, toegankelijk maken voor het Nederlands taalgebied! Steun ons financieel
230913 | [XLS000] | 240310 Post views 504 |
