Is het aantreden van de regering-Tusk een voorbode van de uitholling van de christelijke cultuur in Polen? @NCRegister @Solena_Tad
ANALYSE VAN HET NIEUWS: Onder de stuwkracht van progressieve beleidsmaatregelen die door de nieuwe nationale regering worden doorgedrukt lijkt het sociaal-culturele landschap snel te veranderen in een land dat nog steeds een van de meest katholieke van Europa is.
Solène Tadié; Wereld; 20 februari, 2024
WARSCHAU, Polen – Sinds de recente parlementsverkiezingen in oktober 2023 heerst er een explosieve sfeer in Polen – en deze voortdurende politieke en ideologische botsingen hebben de Kerk, nog steeds een centrale instelling in het leven van de Oost-Europese natie, niet gespaard.
De nieuwe regering, geleid door Donald Tusk, voormalig voorzitter van de Europese Raad, werd beëdigd op 13 december en maakte een einde aan de acht jaar durende heerschappij van de rechtse partij Wet en Rechtvaardigheid (PiS).
Hoewel de conservatieve partij technisch gezien de grootste van het land blijft, met meer dan 35% van de stemmen in de verkiezingen van 15 oktober, verloor ze haar parlementaire meerderheid aan een coalitie van de centristische partij Burgercoalitie (KO), de centrumrechtse partij Derde Weg (Trzecia Droga), en de partij Links (Lewica).
Gesteund door het leiderschap van de Europese Unie, dat momenteel de mogelijkheid bestudeert om de 76 miljard euro van het Covid Herstelfonds vrij te geven die de Europese Commissie sinds 2022 heeft bevroren vanwege zorgen van de EU over de onafhankelijkheid van de Poolse rechterlijke macht, heeft de nieuwe uitvoerende macht al een reeks maatregelen en interventies geïmplementeerd die zijn ontworpen om de erfenis van zijn voorganger om zeep te helpen.
‘Meedogenloze methoden’
Om dit te bereiken heeft de regering van premier Tusk haar toevlucht genomen tot methoden die door haar tegenstanders en sommige buitenlandse commentatoren als meedogenloos en zelfs autoritair worden beschouwd. Het meest sprekende voorbeeld is de spectaculaire arrestatie van de voormalige ministers van Wet en Rechtvaardigheid Mariusz Kamiński en Maciej Wąsik op 9 januari in het presidentieel paleis.
De twee parlementsleden waren veroordeeld in een Poolse lagere rechtbank in 2015 wegens machtsmisbruik en kregen, terwijl ze in beroep gingen tegen de beslissing van de rechtbank, dat jaar gratie van president Andrzej Duda, die als staatshoofd ongehinderd grondwettelijke bevoegdheid heeft om gratie te verlenen. De zaak leidde vervolgens tot een juridische strijd tussen rechters van het Hooggerechtshof en het Grondwettelijk Hof.
Afgelopen juni heeft het Hooggerechtshof de presidentiële gratieverleningen ongeldig verklaard omdat ze waren uitgevaardigd voordat de gerechtelijke procedure volledig was afgerond. Het Grondwettelijk Hof op zijn beurt handhaafde de geldigheid van de gratieverleningen, maar de autoriteit daarvan wordt door sommige juristen in twijfel getrokken, met name na een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in 2021 dat het Poolse hof niet rechtsgeldig is vanwege de aanwezigheid van een rechter die is benoemd door de conservatieve PiS-partij, via president Duda die politiek op één lijn staat met de PiS.
Deze situatie heeft ertoe geleid dat sommige waarnemers vrezen voor het ontstaan van een langdurige constitutionele crisis.
“Aangezien de nieuwe regering naar eigen willekeur kiest aan welke uitspraken van verschillende rechtbanken ze zich houdt en daarbij negeert dat onze grondwet de president de absolute bevoegdheid geeft om burgers gratie te verlenen, valt moeilijk te ontkennen dat haar functionarissen de wet overtreden,” vertelde Iwo Bender, een in Warschau gevestigde politiek commentator en manager van EWTN Centraal Oost-Europa, aan het Register. Het Register is een dienstonderdeel van EWTN News.
Bovendien achtte de nieuwe regering het raadzaam om de publieke mediakanalen TVP, Polskie Radio en Polish Press Agency (PAP) uit te schakelen, om deze toonaangevende mediakanalen te “depolitiseren”. Tegenstanders hebben deze acties veroordeeld als een poging van de regering Tusk om kritische stemmen in de media te onderdrukken voor haar eigen politieke voordeel. Deze methoden zijn ook in twijfel getrokken door externe deskundigen, waaronder de Helsinki Foundation for Human Rights, die in een persbericht verklaarde dat ze “ernstige juridische vragen oproepen”.
Het einde van christelijk Polen?
Naast de constitutionele crisis die het land op zijn grondvesten doet schudden, is er nog een andere dynamiek aan het werk, waarvan de gevolgen ingrijpender en beslissender zouden kunnen zijn voor de toekomst van het land.
In Polen, dat voor ongeveer 90% katholiek is en zich de laatste jaren heeft onderscheiden als uitzondering in een overwegend postchristelijk Europa, is geloof noodzakelijkerwijs een strijdtoneel geworden tussen tegengestelde ideologische kampen. Terwijl de conservatieven van PiS en hun bondgenoten tijdens hun acht jaar aan de macht opvielen door hun toenadering tot de religieuze autoriteiten van het land en door een reeks wetten die het instituut van het gezin, de religieuze vrijheid en de verdediging van het menselijk leven ondersteunden, hebben hun tegenstanders zich afgestemd op de progressieve standpunten van de in Brussel gevestigde Europese Unie, en campagne gevoerd op basis van verhoudingsgewijs antiklerikale standpunten.
Hoewel Tusk een zelfverklaard katholiek is, had hij, toen hij in de oppositie zat, in 2021 opgeroepen tot de verwijdering van alle kruisbeelden en andere religieuze symbolen uit openbare ruimten, te beginnen met het Sejm-kruis in het parlement (dat sinds 1997 op die plaats stond), een wens die de lokale vertegenwoordigers van zijn regering beginnen uit te voeren.
Medio januari introduceerde de nieuwe coalitie al een plan om het Kerkfonds – staatssubsidies ter waarde van enkele miljoenen zloty (de Poolse munteenheid) per jaar – te verminderen. Ook heeft de nieuwe minister van Onderwijs al een vermindering van het aantal catechismuslessen op openbare scholen aangekondigd.
De regering heeft ook aangekondigd dat er een reeks compenserende maatregelen voor de LGBT-gemeenschap in het land worden bestudeerd, waaronder de mogelijke invoering van het burgerlijk huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht.
Volgens de Belgische historicus David Engels, onderzoeksprofessor aan het Instytut Zachodni in Poznan in het noorden van Polen en auteur van talrijke werken over Europese politieke en burgerbewegingen, vindt er momenteel een “ideologische revolutie” plaats onder het verbijsterde oog van de oppositie. “We zien dat aanhangers van de ‘progressieve’ kant steeds minder scrupules hebben om hun visie van een ‘grote reset’ van onze beschaving op te leggen, gebruikmakend van alle middelen – de media, politiek, onderwijs, rechten, economie. Dit geeft de niet geheel onterechte indruk getuige te zijn van het begin van een nieuw ‘zacht’ totalitarisme,” zei hij in een interview met het Register.
Deze sterke beweging in de richting van secularisatie, die een belangrijk keerpunt in de geschiedenis van de katholieke kerk in Polen zou kunnen inluiden als het beleid van de nieuwe regering na verloop van tijd doorzet, heeft de hiërarchie in een lastig parket gebracht. Terwijl veel bisschoppen al de dialoog zoeken met leden van de nieuwe regering, van wie sommigen openlijk verklaren katholiek te zijn, ontstaan er ook spanningen – waaronder de recente controverse rond de voorzitter van de Poolse bisschoppenconferentie, aartsbisschop Stanisław Gądecki, die aanbood te bemiddelen tussen de huidige minister van Justitie en de twee gevangen gezette voormalige ministers Kamiński en Wąsik, door de laatsten “humanitaire hulp” aan te bieden. Dit initiatief leverde hem beschuldigingen op van inmenging in openbare aangelegenheden en politieke vooringenomenheid.
Het struikelblok abortus
Maar het is de gevoelige kwestie van abortus die de opkomende tegenstellingen heeft doen uitkristalliseren, waarbij de Poolse geestelijkheid formeel gekant is tegen elk idee om de toegang tot abortus te liberaliseren, die in hoge mate beperkt werd door de vertrekkende regering in 2020.
Zodra hij aan de macht kwam, uitte Tusk zijn wens om een wetsvoorstel in te voeren dat abortus onder alle omstandigheden tot 12 weken toestaat.
Op dit moment is abortus in Polen alleen toegestaan in gevallen van verkrachting, incest of gevaar voor de moeder. Eugenetische abortus – in gevallen van foetale abnormaliteit – werd verboden door een uitspraak van het Grondwettelijk Hof op 22 oktober 2020. Deze uitspraak leidde ertoe dat het land in 2023 werd bestraft door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.
Naast dit bredere project om de toegang tot abortus te liberaliseren, is de nieuwe parlementaire groep ook van plan om een wet aan te nemen die het mogelijk maakt om de morning-afterpil zonder recept te verkopen aan minderjarigen van 15 jaar en ouder.
Naast de oppositie van het episcopaat, dat nog steeds een invloedrijke stem heeft in het land, zal de coalitie bij deze maatschappelijke kwesties waarschijnlijk ook met het veto van president Duda te maken krijgen, die bekend staat als een toegewijde katholiek die vijandig staat tegenover abortus en wiens ambtstermijn pas in 2025 afloopt.
Vreemd genoeg heeft de kwestie de gebruikelijke politieke scheidslijnen verstoord omdat sommige leden van de nieuwe regering geen voorstander zijn van veel liberalisering van de bestaande abortuswetten, terwijl de voormalige PiS-premier Mateusz Morawiecki de verkiezingsnederlaag van rechts deels wijt aan de strengheid van zijn anti-abortuswetgeving, net als sommige conservatieve analisten, waaronder Engels. Het was inderdaad de massale mobilisatie van het vrouwelijke electoraat – met een opkomst van bijna 75%, de hoogste sinds de val van het communisme in 1989 – ten gunste van de linkse partijen die ervoor zorgde dat het conservatieve kamp zijn meerderheid in het parlement verloor.
Activiste Kaja Godek, die aan het hoofd stond van het grote “Stop abortus burgergroepscomité ” dat het parlement aanspoorde tot wetgeving in 2020, is het niet eens met deze diagnoses. “Er bestaat niet zoiets als ‘historische noodzaak’ om de overgang van pro-leven naar pro-abortus beleid te rechtvaardigen,” vertelde Godek aan het Register.”Het Westen in het algemeen heeft deze strijd voor het leven verloren toen ze geloofden dat ze niet verder moesten vechten, maar moesten rekenen op het weinige dat ze hadden. En door dat te doen, verloren ze uiteindelijk het weinige dat ze nog hadden om de ongeborenen te beschermen.
“We moeten die fout niet herhalen,” vervolgde ze, eraan toevoegend dat, hoewel de huidige coalitie in het parlement zeker zal “proberen pro-abortus maatregelen op te leggen, wat er echt zal gebeuren uiteindelijk zal afhangen van gewone mensen.”
Ingeënt tegen antichristelijke ideologie?
Maar waar een meerderheid van het land in 2020 nog steeds vijandig stond tegenover abortus, voornamelijk uit religieus sentiment, wordt nu het culturele landschap in hoog tempo getransformeerd door de effecten van globalisering en de verspreiding van progressieve stromingen onder jongeren, in het bijzonder de woke cultuur – verder vergemakkelijkt door de uitbreiding van sociale netwerken en andere kanalen zoals het Netflix platform – waarvan de uitgangspunten meestal haaks staan op de christelijke antropologie. In 2021 rapporteerde de Poolse regering al een aanzienlijke afname van religieuze praktijken onder jongeren sinds de jaren negentig.
Hierdoor vreest David Engels dat de huidige secularisatiebeweging snel wortel zal schieten, te beginnen in de grote stedelijke centra. Volgens hem is dit waarschijnlijker omdat de conservatieve gelederen van Polen worstelen om adequate tactieken te vinden om tegenwicht te bieden aan de heersende trend.
“Tijdens hun acht jaar aan de macht zijn de conservatieven er niet in geslaagd om onafhankelijke media, denktanks of academies te creëren die ze nu zouden kunnen gebruiken als verdedigingsposities op afstand. Door alleen de middelen te gebruiken die de staat hen ter beschikking stelde, verloren ze letterlijk alles door de meerderheid te verliezen,” zei hij.
Daarentegen wees hij erop dat de huidige progressieve regering de steun geniet van Europese instellingen, een meerderheid van de westerse media en de Duitse regering, waardoor de ideologische strijd ongelijkwaardig is.
Hij nuanceerde zijn opmerkingen echter met de aantekening dat de radicalisering van een deel van de liberale kant “de absurditeiten en zelfs de gevaren van het wokisme duidelijker maakt voor de burgers”, net als “de grofheid waarmee afwijkende meningen worden verguisd als ‘extreem rechts’, waardoor steeds meer mensen in actief verzet komen”.
Dit sluit aan bij het standpunt van Iwo Bender, die suggereert dat jongeren op het platteland, waar nog steeds 40% van de bevolking woont, veel meer geneigd zijn om het spirituele en culturele erfgoed van hun ouders te behouden, waardoor ze ongevoeliger zijn voor politieke en ideologische bewegingen uit de grote steden en het buitenland.
Hij wees erop dat in een land dat verstoken was van (het zijn van) een staat tussen het einde van de 18e eeuw en 1918, en vervolgens weer onder de jukken van de nazi’s (1939-45) en de communistische Sovjet-Unie (1952-1989) zat, de nationale identiteit intrinsiek verbonden is met het geloof, waarbij perioden van verovering en bezetting door krachten van buitenaf vaak gepaard gingen met intense religieuze vervolging, vooral tijdens het communistische tijdperk.
“Deze verschillende inentingen hebben ideologieën met antichristelijke trekjes absoluut onverteerbaar gemaakt voor een grote meerderheid van de Polen,” zei Bender, “wat suggereert dat ze zich niet zullen laten beroven van hun religieuze gezindheid zonder een krachtig tegenoffensief op de grond, en het is zeer twijfelachtig dat deze vlam ooit zal worden gedoofd.”
Solène Tadié
Solène Tadié – NCRegister
Solène Tadié is de Europa-correspondent voor het National Catholic Register. Ze is Frans-Zwitsers en groeide op in Parijs. Na haar afstuderen aan de universiteit van Roma III met een graad in journalistiek, begon ze met verslaggeving over Rome en het Vaticaan voor Aleteia. In 2015 ging ze deel uitmaken van L’Osservatore Romano, waar ze achtereenvolgens werkte voor de Franse sectie en de culturele pagina’s van het Italiaanse dagblad. Ze heeft ook samengewerkt met verschillende Franstalige katholieke media-organisaties. Solène heeft een bachelordiploma filosofie van de Pauselijke Universiteit van Sint Thomas van Aquino, en vertaalde onlangs in het Frans (voor Editions Salvator) Defending the Free Market: The Moral Case for a Free Economy van father Robert Sirico van het Acton Institute. Solène is op twitter te volgen onder @Solena_Tad.
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer vertaalde artikelen lezen van de katholieke journaliste ‘Solène Tadié‘? Klik dan hier.
Wil u meer lezen over een belangrijk thema van dit verhaal, voor diep gelovige Poolse katholieken: ‘Beproeving’? Klik hier.
240225 | [XLS000] 240404 Post views 378 |
