Het grootste werk van paus Benedictus XVI is misschien niet wat u denkt @NCRegister | Daniel Gallagher
COMMENTAAR: Het verzamelde werk van Benedictus’ algemene audiënties getuigt van zijn catechetisch meesterschap.
Daniel Gallagher; Vaticaan; 10 januari 2023
De geschiedenis zal zich paus Benedictus XVI herinneren als een van de meest briljante leraren die ooit op de stoel van Petrus heeft gezeten. Zoals aartsbisschop Georg Gänswein onlangs opmerkte, was Benedictus’ grootste instrument het woord, zowel gesproken als geschreven. Wat de vraag oproept: wat was zijn grootste werk?
Dat hangt af van het criterium. Laten we ons, om het gemakkelijker te maken, beperken tot zijn werk als paus Benedictus XVI. Dat sluit niet alleen prachtige artikelen en boeken uit van Joseph Ratzinger als professor, aartsbisschop en kardinaal, maar ook de “Jezus Trilogie”, een christologisch hoogstandje dat werd gepubliceerd toen hij paus was, maar dat te compact was voor de gemiddelde lezer en naar eigen inzicht van de paus werd gepubliceerd onder de naam “Joseph Ratzinger” in plaats van “Benedictus XVI”.
Als we een oordeel zouden moeten vellen op basis van sensationalisme, zou de “Regensburger Lezing” opvallen vanwege haar controversiële, zij het historisch verantwoorde beweringen over christendom, islam en de relatie tussen geloof en rede. Maar nogmaals, er is een geduldige, kritische geest voor nodig om de argumenten te begrijpen, en deze blijven veel goedbedoelende katholieken ontgaan.
Op soortgelijke wijze leidde Light of the World tot ingewikkelde debatten over het gebruik van condooms om de verspreiding van AIDS te voorkomen, en eerlijk gezegd waren interviews niet de optimale vorm om het genie van Benedictus (of van wie dan ook) naar voren te laten komen. Als we kiezen voor een encycliek, komt Spe Salvi als de meest diepgaande naar voren, maar het zou nog een artikel vergen om uit te leggen waarom.
Wat als de criteria gewoon helderheid, volledigheid en katholiciteit zijn? Wat als we iets zoeken dat toegankelijk is voor doorsnee katholieken? Wat als we iets willen dat zowel het hart als het hoofd raakt? Wat als het iets is met de kracht om de Kerk te veranderen?
Zoek dan niet verder dan de algemene audiënties van paus Benedictus.
Het verzamelde werk van de algemene audiënties van Benedictus XVI getuigt van zijn catechetisch meesterschap. Maar binnen dit verzamelwerk is er een buitengewoon deel dat speciale aandacht verdient. Van 15 maart 2006 tot 6 april 2011 zette Zijne Heiligheid de veelzijdige rijkdom van de geschiedenis van de Kerk uiteen, maar deze “geschiedenis” was allesbehalve een opsomming van feiten, namen en data. Het was eerder een inleiding tot de levens van heilige mannen en vrouwen die zelf de levende Christus hadden ontmoet, zodat wij kunnen ontdekken hoe en van wie wij zelf de gave van het geloof hebben ontvangen.
De eerste afleveringen van Benedictus’ catechese gingen over de “oorsprong van de Kerk om het oorspronkelijke plan van Jezus te begrijpen en zo het wezenlijke van de Kerk te vatten die door de veranderende tijden heen voortleeft”. Door na te denken over de geschiedenis van de Kerk “begrijpen we ook de reden waarom we in de Kerk zijn en hoe we ernaar moeten streven dat in ons leven vorm te geven aan het begin van een nieuw christelijk millennium”; begrijpen wie we vandaag zijn door te herontdekken wie we toen waren. Dat is inderdaad de essentie van Ratzingers focus op anamnesis (het herinneringsaspect) als de sleutel tot het begrijpen van onze christelijke identiteit.
Het volstaat te zeggen dat paus Benedictus ervan overtuigd was dat we door de eerste ervaring van Jezus’ verrijzenis te onderzoeken, zijn verschijningen aan de apostelen, hun vroegste verkondiging van het Heer zijn van Christus (kerygma), en een zorgvuldige beschouwing van hoe de gave van het geloof voortdurend werd doorgegeven en levend tot uitdrukking gebracht in verschillende perioden van de geschiedenis, opnieuw ontdekken hoe we vandaag ten volle als discipelen kunnen leven.
Het belangrijkste punt van deze catechesereeks over de geschiedenis van de Kerk vanaf haar oorsprong tot de 20e eeuw is dat wij niet authentiek als christenen kunnen leven op individualistische wijze.
“Ook al is de prediking [van Jezus] altijd een oproep tot persoonlijke bekering, in werkelijkheid streeft hij voortdurend naar de opbouw van het Volk van God dat hij kwam samenbrengen, zuiveren en redden. Bijgevolg is een individualistische interpretatie van Christus’ verkondiging van het Koninkrijk, eigen aan de liberale theologie, eenzijdig en zonder basis,” zei Benedictus tegen de pelgrims op 15 maart 2006. Hij was zo gedreven om dit individualisme te weerleggen dat hij tijdens dezelfde algemene audiëntie een concreet voorbeeld gaf van een van de meest erkende voorstanders ervan: de “liberale theoloog Adolf von Harnack”, die schreef: “Het Koninkrijk van God, voor zover het in afzonderlijke individuen binnenkomt, is in staat hun ziel binnen te dringen en wordt door hen verwelkomd. Het Koninkrijk van God is de heerschappij van God, zeker, maar het is de heerschappij van de heilige God in individuele harten.”
Vandaar het vijfjarige project van Benedictus om ons te verbinden met mannen en vrouwen door de eeuwen heen die ons blijven steunen bij de opbouw van het volk van God, juist als gemeenschap. Figuren als Basilius, Hiëronymus, Augustinus, Gertrude de Grote, Julianus van Norwich, Catharina van Bologna en vele anderen. Zijne Heiligheid sloot deze catecheseserie op 6 april 2011 op passende wijze af met de “Kleine Bloem”, de heilige Thérèse van Lisieux, die “ons allen erop wijst dat het christelijk leven bestaat in het ten volle beleven van de genade van het doopsel in de totale overgave van zichzelf aan de Liefde van de Vader, om net als Christus te leven in het vuur van de Heilige Geest, zijn zelfde liefde voor alle anderen”.
In mijn 10 jaar bij het Staatssecretariaat van het Vaticaan waren er veel spannende momenten, maar weinig vergeleken met de opwinding van het van te voren lezen van deze teksten en het voorbereiden van samenvattingen voor de Engelssprekende pelgrims. De grondige en strenge theologische opleiding die ik had genoten brokkelde af tegenover deze korte catechetische toespraken, maar werd weer opgebouwd en versterkt door de nadruk die paus Benedictus legde op een persoonlijke vriendschap met Christus door een gemeenschappelijke ervaring van de Kerk, mogelijk gemaakt door deze mannen en vrouwen. Door ons de grote christelijke figuren (die niet allemaal heilig zijn verklaard) voor te stellen, herinnerde Benedictus ons eraan dat wij niet minder tot heiligheid in staat zijn dan zij, juist omdat zij niet minder menselijk waren dan wij.
Als u moet kiezen om slechts één ding van Benedictus XVI te lezen, lees dan deze catechesereeks. Zelfs als u al het andere dat hij heeft geschreven hebt gelezen, zult u geen volledig beeld hebben van wat Benedictus bedoelde met de “nieuwe lente van het geloof” tenzij u ze leest.
Paus Benedictus XVI zal de geschiedenis ingaan als een van de grootste catechisten van de Kerk. Moge hij rusten in vrede.
Daniel Gallagher doceert Latijn aan de Cornell University. Hij werkte van 2006 tot 2016 bij het staatssecretariaat van het Vaticaan.
Redactie: naschrift van onze collega’s in Christo van www.RKDocumenten.nl:
De grote reeks catecheses, waarover gesproken wordt, is in twee delen in overzicht gebracht met verwijzingen naar de Nederlandstalige versies ervan:
Een volledig overzicht van Pauselijke catechesereeksen, waarvan we vertalingen beschikbaar hebben vind je op:
Redactie RKDocumenten: van een aantal van deze reeksen hebben we helaas tot nu toe maar sporadisch een vertaling, maar we hopen ze op termijn aan te vullen. Zeker de grote Trinitaire Catecheses van Johannes Paulus II en de Psalmenreeks van zowel Johannes Paulus II als Benedictus XVI staan hoog op het verlanglijstje.
230111 |[XLS000] 231224 578 | 240509 Post views 758 |
