Geloof en de toekomst: hoe het christendom het Westen kan redden

L naar R: Jordan Peterson, bisschop Robert Barron en Ayaan Hirsi Ali spreken 18 februari op de conferentie van de Alliance for Responsible Citizenship in Londen. (foto: Andrew Parsons / Parsons Media)

Van bisschop Robert Barron tot Jordan Peterson, leiders op de conferentie van de Alliance for Responsible Citizenship in Londen roepen op tot een hernieuwd besef van het heilige.

Edward Pentin 20 februari 2025 LONDEN – Het cruciale belang van geloof – en in het bijzonder het christelijk geloof – om de westerse beschaving te redden van haar alom waargenomen verval vormde een belangrijk onderdeel van een grote internationale bijeenkomst die zojuist is afgesloten in Londen.

Hoewel het christendom, of religie in het algemeen, niet duidelijk in het conferentieprogramma was aangekondigd, onderstreepten veel sprekers op de van 17-19 februari gehouden conferentie van de Alliance for Responsible Citizenship (ARC) het belang ervan voor het herstel en de versterking van de fundamenten van de westerse beschaving. Sommigen merkten ook op dat nu de cultuur achteruit blijft gaan, mensen – vooral jongeren – dorsten naar de waarheid, schoonheid en goedheid van het katholieke geloof.

Met een indrukwekkende line-up van prominente sprekers zoals Jordan Peterson, bisschop Robert Barron en voorzitter Mike Johnson van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, samen met 4.000 invloedrijke denkers, business executives, beleidsmakers en culturele ‘influencers’, ging de conferentie in de eerste plaats over – zoals een krantenredacteur het beschreef – “een wereldwijde bijeenkomst om het waargenomen verval van de Westerse cultuur een halt toe te roepen”. Veel aandacht ging daarom uit naar politieke en economische ontwikkeling.

Maar zelfs prominente deelnemers waarvan bekend is dat ze worstelen met het geloof, gaven een knipoog naar het belang ervan in de discussies. “We zijn een beetje vergeten dat onze joods-christelijke cultuur de basis is van alles, en dat is waar we moeten beginnen,” zei Nigel Farage, leider van de steeds populairder wordende Reform Party in Groot-Brittannië, onder applaus tegen het publiek. “En als we dat erkennen, en als we dat waarderen, dan denk ik dat alles daaruit voortkomt.”

De in Somalië geboren Ayaan Hirsi Ali, een onderzoekster aan het Hoover Instituut die zich onlangs van de islam tot het christendom bekeerde, benadrukte hoezeer natiestaten “behoefte hebben aan een christelijke moraal” en merkte op dat in Europa “het christendom blijft bestaan, ondanks de secularisatie”.

Christelijke principes zijn het “cruciale besturingssysteem van de samenleving”, zei ze. “Zonder dat werken de apps niet” en hebben naties ‘geen moreel kompas’. Ze verwees verder naar verschillende verzen uit de Bijbel om te laten zien hoe onze concepten van rechtvaardigheid, de rechtsstaat en menselijke waardigheid hun oorsprong vinden in de Heilige Schrift.

Os Guinness, een gastmedewerker aan het Brookings Instituut, legde uit hoe seculier humanisme en de poging van de Verlichting om het geloof te vervangen door de rede hadden gefaald. “Ze probeerden God te vervangen, maar ze produceerden een reeks quasi-religies,” zei hij. “Neem het marxisme. Het begint met te beweren dat alle kritiek begint met kritiek op religie, en het eindigt als een religie die alle kritiek verstikt.”

‘Ballingschap en terugkeer’

De seculiere wereld heeft het over “neergang en verval”, zei Guinness, maar voor christenen gaat het over “ballingschap en terugkeer”. Als mensen “ongehoorzaam zijn aan de wegen van de Heer en niet leven zoals hij ons oproept te leven – dan veroorzaakt dat chaos en ontheemding, en uiteindelijk ballingschap. Maar als mensen naar hem terugkeren, keert hij naar hen terug en herstelt hun geluk. […] Dus zelfs in perioden van diepe neergang, die we nu meemaken, hebben we de hoop op terugkeer als we op de juiste manier naar de Heer terugkeren.”

Maar de medewerker van Brookings benadrukte dat zo’n terugkeer alleen “waar en effectief” zal zijn als het “als waar begrepen wordt” en als genoeg burgers “een ultieme loyaliteit hebben aan wat zij als de ultieme realiteit zien”. Ze moeten de “muziek” van het Evangelie in zichzelf hebben, zei Guinness, maar hij zei dat hij een “groeiende symfonie” bespeurde onder een “creatieve minderheid”.

Hij concludeerde: “Mogen wij allen die deze dingen begrijpen deel uitmaken van die creatieve minderheid die, op dit cruciale moment in de beschaving in het Westen, echt een verschil zal maken.”

Amy Orr-Ewing, een eredocent godgeleerdheid aan de Universiteit van Aberdeen, merkte tijdens een paneldiscussie ook op dat er een spirituele dorst is in het Westen, vooral onder jongere generaties. Ze haalde studies aan die aantonen dat Generatie Z (mensen geboren tussen eind jaren 1990 en begin jaren 2010) “veel waarschijnlijker spiritueel zijn en openstaan voor het idee van God dan hun ouders.”

Orr-Ewing merkte op hoezeer de ARC-conferentie zich had gericht op een kernwaarheid die “onze beschaving in stand heeft gehouden”: dat de mens “geschapen is naar het beeld van God”. Ze onderstreepte hoe deze waarheid de mens “een buitengewone waardigheid en waarde” geeft aan een generatie die “is grootgebracht met de boodschap dat je identiteit afhankelijk is van jezelf, door jezelf wordt voortgebracht”.

“Wat een contrast om jezelf en andere mensen te zien als heilige beelddragers van een levende God met wie we verbonden kunnen zijn,” zei ze, en om de realiteit van ‘genade en een tweede kans, de mogelijkheid van vergeving’ te erkennen.

In hetzelfde panel herinnerde de orthodoxe auteur Rod Dreher het publiek aan een punt dat paus Benedictus XVI benadrukte: dat de “beste argumenten voor het christendom op dit moment niet de stellingnamen van argumenten zijn,” omdat “dat gemaakt is voor een tijdperk van de rede.” In plaats daarvan, zei Dreher, moet de focus liggen op hoe deze principes “materieel worden belichaamd in kunst, in muziek,” evenals in “goedheid, radicale goedheid en de heiligheid van de heiligen.”

“Deze dingen spreken tot het hart en het hart kan ze niet ontkennen,” zei hij. “Zodra je dit in je hart accepteert, opent het de geest voor deze stellingnamen.” Dreher, auteur van Living in Wonder: Finding Mystery and Meaning in a Secular Age, gelooft dat de westerse beschaving niet zal herstellen tenzij “we opnieuw betoverd worden” en op zoek gaan naar een vorm van christendom die “mystieker” is, die waarde hecht aan deze “directe waarneming van de Heilige Geest, heiligheid en een transcendentie”.

Dit was de tweede ARC-conferentie en het aantal deelnemers is bijna verdrievoudigd sinds de eerste bijeenkomst in de herfst van 2023.

Bisschop Barron

Bisschop Barron sprak op beide bijeenkomsten. In zijn toespraak dit jaar benadrukte hij dat “er geen echte economische en politieke ontwikkeling kan zijn zonder enige verwijzing naar het summum bonum, naar het hoogste goed. Je kunt het verhaal van de Westerse beschaving niet vertellen zonder verwijzing naar God.”

God erkennen, vervolgde hij, zorgt voor een cruciaal beoordelingsvermogen en voorkomt de vergoddelijking van politieke leiders of regelingen. Geloof in God inspireert ook tot grotere prestaties op het gebied van rechtvaardigheid, schoonheid, wetenschap en waarheid, en een “heilig verlangen” werkt als een motivator die de mensheid naar voortdurende verbetering stuwt. “Een zeer scherp en levendig besef van God spoort je aan, omhoog, omhoog,” zei bisschop Barron.

De menselijke ziel, zei hij, heeft een natuurlijke neiging naar het oneindige, waarbij de geest de waarheid zoekt, de wil het goede en de ziel schoonheid in hun ongeconditioneerde vormen – met andere woorden, God. Maar frustratie van dit aangeboren verlangen leidt tot culturele en maatschappelijke stagnatie. Hij gebruikte Dante’s beeld van Satan die vastzit in ijs als metafoor en het verhaal van Elia en de priesters van Baäl om de gevaren te illustreren van het verabsoluteren van wereldse dingen, wat leidt tot zelfdestructief gedrag.

Het ware geloof daarentegen maakt de menselijke geest vrij, zei hij.

Bisschop Barron herinnerde zich het bezoek van paus Johannes Paulus II aan het door de Sovjet-Unie geregeerde Polen in 1979, toen de mensen begonnen te scanderen: “Wij willen God! Wij willen God!” Bisschop Barron zei dat hij hetzelfde verlangen vandaag de dag ziet, “vooral bij jonge mensen in het Westen” omdat “ze aanvoelen dat dat de sleutel is – niet alleen tot hun persoonlijke bloei, maar tot de bloei van onze samenleving.”

In een gesprek met het Register zei bisschop Barron dat hij gelooft dat de prioriteit voor de westerse beschaving zou moeten liggen bij “het herstellen van het morele gevoel, het gevoel voor het transcendente, om onze samenleving, dit afgevlakte secularisme, dit wetenschappelijke rationalisme, opnieuw te betoveren.

“Dat alles,” zei hij, ”is dodelijk geweest.”

“We hebben een generatie die, denk ik, verstikt is door dit soort secularisme,” vervolgde hij, eraan toevoegend dat het daarom belangrijk is om ‘een opnieuw betoverd universum, een gevoel van God, van het heilige, van het goddelijke’ te doen herleven, wat volgens hem ”leidt tot een gezondere en rechtvaardigere samenleving.”

In zijn commentaar op de deugden van zo’n conferentie zei de katholieke deelnemer Charles Coulombe dat hij geloofde “dat het wel eens het begin van iets positiefs zou kunnen zijn”.

“Mensen zullen hier komen en dingen leren en horen die ze anders niet gehoord zouden hebben, en dat zou hen wel eens in de goede richting kunnen duwen,” zei Coulombe, ontwikkelingsadviseur aan het Internationaal Theologisch Instituut in Trumau, Oostenrijk.

Als katholieken, zei hij, “moeten we reageren met een herbevestiging van wat we in de eerste plaats geacht worden te zijn. Als we dat niet doen, is het erger dan alleen maar een gevaar voor onze eigen zielen, hoewel het dat wel is. Het is in feite tekortschieten in de Grote Opdracht. Ik denk dat zoiets als dit de behoefte aan en de honger naar wat we hebben laat zien.”

Jordan Peterson en Nigel Farage spreken 18 februari op de conferentie van Alliance for Responsible Citizenship in Londen.(Foto: Andrew Parsons/Parsons Media)©2025 Andrew Parsons / Parsons Media

Edward Pentin is Senior Contributor van het Register en Vaticaananalist van EWTN News. Hij begon zijn verslaggeving over de paus en het Vaticaan bij Vatican Radio voordat hij Rome-correspondent werd voor EWTN’s National Catholic Register. Hij heeft ook verslag gedaan over de Heilige Stoel en de Katholieke Kerk voor een aantal andere publicaties waaronder Newsweek, Newsmax, Zenit, The Catholic Herald, en The Holy Land Review, een Franciscaanse publicatie gespecialiseerd in de Kerk en het Midden-Oosten. Edward is de auteur van The Next Pope: The Leading Cardinal Candidates (Sophia Institute Press, 2020) en The Rigging of a Vatican Synod? An Investigation into Alleged Manipulation at the Extraordinary Synod on the Family (Ignatius Press, 2015). Volg hem op Twitter @edwardpentin.