Vincent van Hall | Amsterdam | 17 mei 2021

Pinksteren! Het feest van de Heilige Geest. Waar de mens met de bouw van de toren van Babel op eigen kracht omhoog klom om op gelijke hoogte met God te komen, werd hij met de verdeeldheid der talen gestraft om verder bouwen onmogelijk te maken. Met Pinksteren daalt God daarentegen Zelf af in de discipelen waardoor zij, ondanks hun verschillende talen, elkaar weer kunnen verstaan door de Heilige Geest – de internationale taal van de Liefde.

Eerst spreekt God (Oude Testament/de Schepping van hemel en aarde), dan komt Hij (Evangeliën/de Verzoening van hemel en aarde) en dan troost Hij (Brieven en Openbaring van Johannes/de Voltooiing van hemel en aarde). De Heilige Geest troost niet alleen. Door de Heilige Geest bouwt God de Kerk ook op. De Heilige Geest gaat uit van de Vader en de Zoon (Filioque). Het is de Heilige Geest die maakt dat de mensen de H. Schriften verstaan en daardoor Christus, het scheppende en scheidende Woord waarin tijd en werkelijkheid rusten, herkennen en ontmoeten.

Opbouw van de Kerk? Ja, “gebouwd op het fundament der apostelen en profeten, met Christus Jezus zelf als de hoeksteen. Vanuit Hem groeit het hele gebouw, steen voor steen, uit tot een tempel die gewijd is aan hem, de Heer, in wie ook u samen opgebouwd wordt tot een plaats waar God woont door zijn Geest.” (Efeziërs 2:20-22)

Prachtig! We moeten ook eens wetenschappelijk kijken naar wat werkt, en wat niet werkt, in de opbouw van de Kerk. Aan ‘kerkopbouw’ heeft de Kerk steeds gedaan. Dit begrip is niet synoniem met ‘kerkvernieuwing’.

Kerkvernieuwing

Gesteld kan worden dat de hele idee van kerkvernieuwing al langer bestaat (bijv. in de Liturgische Beweging vanaf halverwege de 19e eeuw), maar dat zij pas sinds 1960 in een stroomversnelling is gekomen. Met een hevigheid die sinds de Reformatie in de 16e eeuw niet meer gezien is. Het is na 60 jaar hoogste tijd goed te evalueren wat de talloze experimenten gebracht hebben, voordat we op het ingezette spoor verder gaan. In Nederland : vanaf het moment dat Ed Miedema (1912-1985) de Michaëlparochie in Schaesberg (bisdom Roermond) ging hervormen, en als een rattenvanger van Hamelen met talloze parochianen eerst ‘de facto’ en uiteindelijk ‘de jure’ de Kerk van Rome verliet. Te denken valt ook aan het Pastoraal Concilie van de Nederlandse Kerkprovincie (1966-1970). Waarna vele soortgelijke experimenten overal in Nederland als paddenstoelen uit de grond schoten en het aangezicht van de Kerk in Nederland in een rap tempo wijzigden. Ook onder invloed van Edward Schillebeeckx (1914-2009), Huub Oosterhuis (1933), Walter Goddijn (1921-2007) en vele anderen.

Kerkvernieling

Wat zijn de resultaten, van alle jarenlange discussies en bijeenkomsten, nu achteraf bezien? Momenteel ook met het oog op de provocatieve ‘Synodale Weg‘ en ‘Maria 2.0’ in Duitsland. Een discussie die misschien naar Nederland en België overslaat, indien de door vernieuwingsdrang beschadigde en teruggetrokken Kerk daar nog voldoende vitaliteit voor heeft. In Duitsland gaat het, anders dan in de Lage Landen, ook over serieuze geldstromen en macht. Men wil daar de zeggenschap over krijgen, een niet te onderschatten drijfveer.

Volgens mij moet eerlijk geconstateerd worden dat alle eerdere experimenten in Nederland, in plaats van tot de beoogde kerkvernieuwing, tot grootschalige kerkvernieling hebben geleid. Men was plotseling massaal gehuwd met de tijdgeest, dus werd men al snel tot weduwnaar. Vernieling, vermenging met andere agenda’s, ont-vorming, verlating en afbraak zijn schering en inslag geweest. Recht op inspraak ging over in Babylonische taalverwarring. Ook economisch hebben de experimenten tot een ineenstorting van Kerk en kerkelijke instituties geleid. Voor bijna alle betrokkenen, zowel aan de conservatieve- als aan de progressieve kant, is dat een teleurstellende (soms uiterst traumatische) ervaring geworden.

Velen die indertijd verantwoordelijk waren en nu nog in leven zijn, geloven in ideeën als ‘het gevoel blijft’, ‘de geschiedenis gaat verder’, ’teleurstellingen horen bij het leven’ en ‘mensen zullen altijd op zoek blijven naar nieuwe en verbindende vormen die de mensen van nu zullen aanspreken’. Onzin natuurlijk, want deze ideeën maken de lege mensenhanden en kerkbanken niet voller. Ze beschrijven de algemene menselijke hoop, die niet met de specifiek christelijke hoop samenvalt. Veelal geeft men de schuld voor de mislukte experimenten aan ‘anderen’, aan ‘duistere en conservatieve tegenkrachten’ en aan vrijwel alles behalve aan ‘zichzelf’. Maar men heeft gewoon niet kunnen overtuigen. De geschiedenis zal ongetwijfeld hard oordelen. God zal oordelen. Tenzij men ervan uitgaat dat God niet bestaat, de Kerk als historisch construct geen bestaansrecht heeft en dus al ten dode opgeschreven was. Aan de vruchten herkent men de boom en na zestig jaar mag men toch wel zeggen dat er niet alleen geen vruchten aan de boom zitten, maar zelfs geen bladeren om zich nog achter te verschuilen.

Hoe krijgen we oog voor opbouw?

Nu terug naar de opbouw, of het overleven, van de Kerk als Kerk. Hoe kan de Kerk zich ‘bottom-up’ hervormen zonder te verdwijnen? Wat is het wetenschappelijk bewijs dat volledige democratisering van de Kerk iets anders oplevert dan een permanente teleurstelling voor, en ruzie tussen, alle betrokkenen? Een grenssteen die steeds verder wordt verlegd. Wat blijft door sterk historiseren en relativeren (ontmythologiseren) van de H. Schrift en traditie van de Kerk over? Wat betekent de ontkenning van onmiddellijk evidente Waarheid (dit is Openbaring) voor het gezagvol spreken en onderscheiden door de Kerk? Kardinaal George Pell stelt “dat het heel duidelijk is dat een geliberaliseerd christendom, of het nu een geliberaliseerd katholicisme of protestantisme is, binnen een generatie overgaat in agnosticisme. … Als men het beleid van de wereld overneemt, en gewoon doorgaat zodat ze het goedkeuren, zal niemand daarin geïnteresseerd zijn“. Wat is in termen van succes de zin ervan om de Kerk te hervormen in een richting die ruimte biedt voor vormen die door kerken die voortgekomen zijn uit de Reformatie allang aangeboden worden, maar deze evengoed niet aantrekkelijker hebben gemaakt?

En tenslotte is er het vraagstuk van de halfbakken Kerk : welk perspectief, anders dan volledige stagnatie, bieden de paus en de bisschoppen de Kerk en gelovigen? Door enerzijds een podium te bieden aan een veelheid aan onderling hoogst tegenstrijdige discussies en standpunten, die telkens radicaal in tegenspraak zijn met het gezag van de H. Schrift en de traditie. En door anderzijds consensus, minimaal op het niveau van de nationale bisschoppenconferenties, als voorwaarde te stellen voor implementatie van helder beleid? Welke duidelijkheid voor de wereld kan daaruit ooit ontstaan? Bisschoppen die elkaar gijzelen en zich achter elkaar verschuilen. Een consensus die niet komen zal. Niet in Duitsland, niet in de Verenigde Staten en niet in Frankrijk. Wél in China onder druk van de Chinese Communistische Partij. Volgens mij is de grootst gemene deler een luchtkasteel. Het is nu echt noodzaak snel wakker te worden en klare wijn te schenken. Veni Creator Spiritus.

Keywoorden: concilie noordwijkerhout | Kerk der eeuwen | Liberalisering van de kerk | Pinksteren | Synodale weg | Toren van Babel

Voor mogelijke antwoorden op de vraag naar klare wijn, klik de volgende links:

Kardinaal George Pell fragment van 3 min in zijn tweede EWTN interview, naar aanleiding van zijn onterecht verblijf in een Australische gevangenis, voor meer dan een jaar.

Mgr Rob Mutsaerts gewoon over geloof – fragmenten uit zijn boek

Pater Elias (1) – Interview pater Elias Leyds – De Grote Verwarring 10 maart 2021

Pater Elias (2) – Pinksteren 2021

210520 | [XLS000] | 230102 492 | 231007 725 | 241112 1141 |