Debat over composteren van mensen: een diepere duik in de katholieke leer over de waardigheid van menselijke overblijfselen – @NCRegister, Matthew McDonald
Het composteren en vloeibaar maken van menselijke lichamen is nu in sommige staten legaal, en hoewel het Vaticaan zich niet heeft uitgesproken over deze specifieke middelen, heeft de Kerk een duidelijke leer over het begraven van de doden.
Matthew McDonald; VS; 21 januari 2023
Wat wil je dat er met je lichaam gebeurt na je dood?
Wat zou je moeten willen dat ermee gebeurt?
In een handvol staten is het nu legaal om een lichaam in een cilindervormig vat te stoppen met microben die het vlees in ongeveer een maand opeten, gevolgd door het vermalen van het skelet tot poeder, wat binnen een paar weken resulteert in ongeveer een kubieke meter “bodemverbeteraar”, die kan worden toegevoegd aan de grond om deze rijker en vruchtbaarder te maken.
Sommigen noemen dit natuurlijke organische reductie, hoewel de meest gebruikelijke term ervoor compostering van mensen is.
Een vergelijkbaar (maar ander) proces genaamd alkalische hydrolyse – waarbij water, chemicaliën, hitte en druk in een luchtdichte kamer worden gebruikt om het menselijk lichaam in minder dan een dag te reduceren tot botfragmenten en een neutrale vloeistof die “met al het andere afvalwater kan worden afgevoerd” – is legaal in 15 staten, volgens de Cremation Association of North America, die het proces sinds 2010 heeft opgenomen in haar definitie van “crematie”.
Voorstanders van organische reductie zeggen dat het beter is dan traditioneel begraven omdat chemicaliën om te balsemen het milieu vervuilen, graven ruimte innemen en kisten en grafkelders hout, metaal en beton vereisen. Zij houden ook niet van crematie, waarbij koolstofdioxide moet worden uitgestoten en die volgens de critici dus bijdraagt aan de volgens hen schadelijke klimaatverandering.
Tegenstanders zeggen dat dergelijke methoden het menselijk lichaam niet met de waardigheid behandelen die het verdient.
Composteren van mensen is (of zal binnenkort worden) gelegaliseerd in vijf staten.
De staat Washington was de eerste in het land die organische reductie en alkalische hydrolyse legaliseerde, vanaf mei 2020.
De andere staten zijn Colorado (ingevoerd in mei 2021, in werking getreden in september 2021); Oregon (ingevoerd in juni 2021, effectief in januari 2022); Vermont (ingevoerd in juni 2022, in werking getreden in januari 2023); en New York (ondertekend als wet op 30 december 2022, in werking getreden eind maart 2023).
Een zesde staat, Californië, heeft in september 2022 een wet aangenomen die organische reductie en alkalische hydrolyse toestaat, met ingang van januari 2027.
Voorstanders enthousiast
In maart 2021 leverde een hoorzitting van een wetgevende commissie in Oregon over een wetsvoorstel voor compostering van mensen schriftelijke getuigenissen op van 86 mensen. Eén stelde een vraag. Eén zei dat hij neutraal was. De andere 84 steunden het.
“Mijn hele leven heb ik een deel van mijn voedsel voor mezelf verbouwd en de plantendelen die overbleven en eventuele keukenresten gecomposteerd. Mijn ervaring heeft me bewezen dat ik ben wat ik heb gegeten. Het is voor mij intuïtief logisch dat de voedingsstoffen die in mijn lichaam achterblijven als ik sterf, worden gecomposteerd en gebruikt om nieuw leven te laten groeien en in stand te houden,” schreef Barbara Ray uit Salem.
Een toen 80-jarige man zei dat hij huiverde bij het idee van een traditionele begrafenis of crematie.
“Ik ben geboren in januari 1941, en als tachtigjarige begin je serieus na te denken over wat er daarna komt. Hoewel ik er vrij zeker van ben dat er iets met mijn geest gebeurt, heb ik eerder gevreesd voor mijn fysieke overblijfselen die alleen in een koude kist liggen te verkommeren of in de oven van een crematorium verbranden tot knapperige patat. Het idee dat wat er van mij overblijft wanneer mijn geest vertrekt, onmiddellijk zal worden gerecycled in een levend ecosysteem in plaats van langzaam giftige chemicaliën in de aarde los te laten of meer broeikasgassen aan de atmosfeer toe te voegen, geeft mij veel troost,” schreef Robert Peter Mogielnicki uit Portland.
Wat zegt de kerk?
Het Vaticaan heeft zich niet publiekelijk uitgesproken over compostering van mensen of alkalische hydrolyse. Bij gebrek aan een definitieve leer van de Kerk vragen sommigen zich af of deze nieuwe “reductiemethoden” vergelijkbaar zijn met crematie.
De katholieke kerk geeft de voorkeur aan het begraven van het hele lichaam, maar staat crematie toe.
Een document van het Vaticaan van augustus 2016 erkent dat sommigen voor crematie kiezen “om sanitaire, economische of sociale redenen”, maar eist dat de overblijfselen op een begraafplaats worden begraven – niet verstrooid of opgeslagen – en dat er een begrafenis plaatsvindt. “Overleden leden van de christelijke gelovigen moeten een kerkelijke begrafenis krijgen”, zegt Canon 1176 van het Wetboek van Canoniek Recht.
“Door de lichamen van de gelovigen te begraven, bevestigt de Kerk haar geloof in de verrijzenis van het lichaam en wil zij de grote waardigheid van het menselijk lichaam tonen als integraal onderdeel van de menselijke persoon wiens lichaam deel uitmaakt van zijn identiteit. Daarom kan zij geen houdingen goedkeuren of riten toestaan die verkeerde ideeën over de dood inhouden, zoals de dood beschouwen als de definitieve vernietiging van de persoon, of het moment van versmelting met Moeder Natuur of het universum, of als een fase in de cyclus van de wedergeboorte, of als de definitieve bevrijding uit de ‘gevangenis’ van het lichaam,” stelt het document Ad Resurgendum Cum Christo (“Opstaan met Christus”), uitgegeven door wat toen de Congregatie voor de Geloofsleer heette en goedgekeurd door paus Franciscus. (Red.: Zie hier, voor Nederlandse vertaling van het document met dank aan www.rkdocumenten.nl)
Crematie is de meest voorkomende methode om zich van een lichaam te ontdoen in de Verenigde Staten en groeit volgens de National Association of Funeral Directors, vooral vanwege de kosten.
De terughoudende goedkeuring van crematie door de Kerk is vrij recent. Het Wetboek van Canoniek Recht verbood het in 1917. In 1963 versoepelde het Heilig Officie (het huidige Dicasterium voor de Congregatie van het Geloof) de regel en stond crematie toe zolang de persoon die erom vroeg dit niet deed om het geloof in de verrijzenis van het lichaam of andere kerkelijke leerstellingen te ontkennen, terwijl de “afwijzende houding van de Kerk tegenover crematie” gehandhaafd bleef.
Wat compostering van mensen betreft, hebben weinig kerkfunctionarissen zich er publiekelijk over uitgesproken.
In Californië en New York waren de organisaties die de diocesane bisschoppen vertegenwoordigen in openbare beleidszaken in die staten tegen de wetsvoorstellen die het composteren van mensen legaliseerden.
Uiteenlopende beoordelingen
Toen het Register onlangs contact opnam met Dennis Poust, uitvoerend directeur van de New York State Catholic Conference, verwees hij naar twee brieven die hij begin december schreef aan Kathy Hochul, gouverneur van New York.
Composteren respecteert het menselijk lichaam niet als “een vat van de ziel”, aldus Poust in de ene brief.
“Composteren is iets wat wij als samenleving associëren met een duurzame methode om organisch afval te verwijderen dat anders op stortplaatsen terechtkomt. Maar menselijke lichamen zijn geen huisvuil, en wij geloven niet dat het proces voldoet aan de norm van eerbiedige behandeling van onze aardse overblijfselen,” schreef Poust. “Een proces dat perfect geschikt is om groentesnippers terug te geven aan de aarde, is niet noodzakelijkerwijs geschikt voor menselijke lichamen.”
Ten minste één Amerikaanse bisschop steunt echter zowel ecologische reductie als alkalische hydrolyse en noemt ze “groene opties” die de katholieke kerk zou moeten toestaan. Aartsbisschop Michael Jackels van Dubuque, Iowa, gaf in oktober 2021 een verklaring uit waarin hij het verzet erkende van sommige andere bisschoppen die deze methoden “beledigend, respectloos, onwaardig” vinden.
“Maar is het beledigender dan het balsemen van het lichaam, het aankleden als een kinderpop en het aanbrengen van make-up? Of is het beledigender dan de kerkelijke praktijk om het lichaam van een heilige in stukken te snijden voor relikwieën? En is de traditionele begrafenis niet respectloos voor Gods goede, groene aarde?” schreef bisschop Jackels.
Via een woordvoerder vertelde aartsbisschop Jackels deze week aan het Register dat het Vaticaan hem vroeg de verklaring van de website van het aartsbisdom te verwijderen, wat hij deed uit gehoorzaamheid.
“De Congregatie voor de Geloofsleer schreef me dat het voorstel dat ik deed over de begrafenis niet alleen ‘outside-the-box’ (buiten het vaste stramien) denken is, maar ook ‘outside-the-circle’(buiten de kring),” zei bisschop Jackels in een schriftelijke verklaring. “Ze waren vooral bezorgd dat ik suggereerde dat elke plaats aanvaardbaar is voor het begraven van menselijke resten, zelfs het verstrooien van as; zoiets zou ik nooit voorstellen.”
Maar hij herhaalde de belangrijkste punten die hij een jaar geleden naar voren bracht.
“Tegelijkertijd was er geen bezwaar tegen de vragen die ik in mijn essay stelde over traditionele begrafenispraktijken, maar ze boden ook geen antwoorden op die vragen.”
Wat zeggen de theologen?
Compostering van mensen heeft nog niet de aandacht getrokken van veel katholieke theologen. The Register nam contact op met drie katholieke geleerden die het volgen.
Jason Eberl, een professor in de filosofie, zei dat de zogenoemde “groene begrafenis” (geen chemicaliën of kist, begrafenis van het hele lichaam) en de organische verkleining van lichamen tegemoet komen aan de nadruk die recente pausen leggen op het natuurlijke milieu, zonder inherent de leer van de Kerk over de waardigheid van het lichaam en de hoop op de opstanding van de doden aan het einde der tijden te verwerpen.
“Als algemeen principe moeten we zowel de ecologische bezorgdheid van wijlen paus Benedictus als die van paus Franciscus in gedachten houden. Als we dat als ecologisch principe serieus nemen, hoe ontdoen we ons dan van menselijke overblijfselen?” zei Eberl, directeur van het Albert Gnaegi Center for Health Care Ethics aan de Saint Louis University in Missouri, die onlangs een column schreef over dit onderwerp, in een telefonisch interview. “Dat geeft ons een basis om het proces van groen begraven of natuurlijke ecologische reductie niet alleen toe te staan, maar ook aan te moedigen.”
Theoloog John Grondelski maakte een onderscheid tussen natuurlijke ontbinding en doelbewuste vernietiging van het lichaam, waardoor hij zich verzet tegen zowel crematie als compostering van mensen.
Bezorgdheid om het milieu is niet genoeg om te rechtvaardigen wat hij beschrijft als geweld tegen het menselijk lichaam, hetzij door middel van vuur of chemicaliën, hetzij door microben, vertelde hij aan het Register.
“Ik zou willen stellen dat er een kwalitatief onderscheid is tussen ‘zorg voor ons gemeenschappelijk huis’ en het soort ‘diepe ecologie’ dat de mens in wezen reduceert tot een schadelijke koolstof-voetafdruk. Op de achtergrond sluimert naar mijn mening een rudimentair manicheïsme dat het lichaam nog steeds beschouwt als iets dat ondergeschikt is aan de ‘persoon’. De ‘persoon’ gaat naar de hemel; dit vervuilende lijk is irrelevant,” zei Grondelski, een voormalig associate dean van de School of Theology van Seton Hall University in New Jersey en een Register-medewerker, per e-mail. “Rome moet de kritische lijn duidelijk maken in hoe we naar ecologie kijken.”
Father Tad Pacholczyk, een katholiek bio-ethicus, zei dat het van vitaal belang is dat de menselijke resten die overblijven na crematie, organische reductie of alkalische hydrolyse worden begraven – niet uitgestrooid, gedumpt in zee of opgeslagen in de aardmantel. Omdat alle drie gemakkelijk zijn om te doen, zei hij, lenen deze andere methoden om menselijke resten te verwijderen zich gemakkelijker tot een anti-katholieke behandeling van de dood dan het begraven van het hele lichaam.
“Er bestaat de mogelijkheid om het concrete karakter of de geïncarneerde realiteit van onze geliefde te minimaliseren of te ontkennen door het lichaam op te lossen in loog of in vuur te verbranden,” zei father Pacholczyk, directeur onderwijs van het National Catholic Bioethics Center in Philadelphia, per e-mail.
“Aan de andere kant,” vervolgde hij, “is er bij een volledig begraven in de grond waarschijnlijk een sterker gevoel van eerbied en herinnering aan de volheid van de persoon die ooit leefde zoals wij. Deze subtiele verschillen in respect voor de overledene betekenen dat onze voorkeur in het algemeen moet uitgaan naar het in zijn geheel begraven van het menselijk stoffelijk overschot, ook al kunnen onder verzachtende omstandigheden crematie of alkalische hydrolyse toegestaan worden.”
Matthew McDonald Matthew McDonald is stafverslaggever voor The National Catholic Register en redacteur van New Boston Post. Hij woont in Massachusetts.
Wilt u meer lezen over bijvoorbeeld ‘respect’? klik dan hier, of gebruik één van de andere tags of categorieën beneden- of bovenaan dit artikel, of gebruik de zoekfunctie van de website via het vergrootglas rechtsbovenaan.
