Zelfs voor zijn beproeving in de gevangenis had pater Alfred Delp al uitgebreid gepreekt en geschreven over Advent. Hij had zijn volk zelfs vermaand dat “het hele leven Advent is” @CNAlive @mckeownjonah
Jonah McKeown (CNA) 14 december 2024 – In de laatste maanden van de Tweede Wereldoorlog, diep in het hart van nazi-Duitsland, bad een katholieke priester in een gevangeniscel, wachtend op zijn proces en een waarschijnlijke doodstraf. De aanklachten tegen hem waren vals en zijn proces, dat kort na Kerstmis begon, zou een schijnvertoning blijken te zijn.
Zoals je zou verwachten, zorgde dit alles voor een enigszins ingetogen Advent voor pater Alfred Delp – een Duitse jezuïet wiens meditaties over de Advent, geschreven vanuit de gevangenis en gepubliceerd na zijn dood, nog steeds inspiratie bieden aan lezers. (“De gevangenismeditaties van pater Delp” werden gepubliceerd na zijn dood.)
De jonge priester werd in februari 1945 geëxecuteerd.
Zelfs vóór zijn beproeving in de gevangenis had Delp uitgebreid over de Advent gepreekt en geschreven, en zelfs zijn volk aangespoord dat “het hele leven Advent is” — een constante staat van wachten, reizen en verlangen naar iets groters. Christenen, zei Delp, zouden zich actief moeten voorbereiden op de hemelse realiteiten die komen gaan.
“Wachten in geloof op de vruchtbaarheid van de stille aarde en op de overvloed van de komende oogst, betekent de wereld begrijpen – zelfs deze wereld – in de Advent,” schreef hij later vanuit zijn gevangeniscel.
Delp werd geboren in Mannheim, Duitsland, op 15 september 1907. Hij werd katholiek gedoopt, maar groeide op in een luthers gezin. Het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 1914 zorgde ervoor dat zijn vader werd opgeroepen voor militaire dienst, en het vormde de visie van de jongere Delp op geweld en de kwetsbaarheid van het menselijk leven.
Op 14-jarige leeftijd nam Delp het besluit om de Lutherse kerk te verlaten en de katholieke sacramenten te ontvangen. Het naoorlogse Duitsland was nu in rep en roer, wat een vruchtbare bodem creëerde voor extremistische ideologieën zoals het nazisme.
Adolf Hitler werd begin 1933 benoemd tot kanselier van Duitsland en die zomer was de nazipartij de enige officieel erkende politieke partij in het land. Toen het nazisme voet aan de grond begon te krijgen, werd de godsdienstvrijheid aangevallen, de vrijheid van meningsuiting onderdrukt en werden talloze groepen, met name Joden, vervolgd.
Delp trad in 1926 toe tot de Sociëteit van Jezus en werd in 1937 gewijd, slechts twee jaar voor de nazi-invasie van Polen, die de Tweede Wereldoorlog in Europa inluidde. Als priester kwam Delp steeds meer in gevaar, maar hij gebruikte zijn preken en geschriften om zich te blijven verzetten tegen de ideologie en heerschappij van de nazi’s, waarbij hij zelfs op slimme wijze de woorden van de eigen propaganda van de nazi’s tegen hen gebruikte door hun taal van onderdrukking te ondermijnen.
In een van zijn vele preken waarin hij kritiek uitte op de nazi-maatschappij, betreurde hij het dat zoveel mensen het idee van “een goddelijk thuisland waarnaar ze kunnen uitreizen… uiteindelijk zijn ze zelf God, en er is geen God boven hen” hadden opgegeven. Hij spoorde zijn geloofsgenoten aan dat zelfs kleine daden van moed een verschil kunnen maken.
Hij werkte een aantal jaren voor een jezuïetenkrant in Duitsland totdat de nazi’s deze sloten en hij rector werd van een parochie in München. Kort daarna, in 1942, sloot Delp zich aan bij de Kreisauer Kreis — een groep van ongeveer twee dozijn dissidenten die probeerden een nieuw, door het christendom geleid Duitsland te plannen na de onvermijdelijke val van Hitlers regime.
Delp fungeerde als spiritueel adviseur van de groep en bracht een diepgaand inzicht in de katholieke sociale leer met zich mee.
Delp en twee andere jezuïetenleden van de kring konden een paar jaar onder de radar van de nazi’s blijven, totdat een beruchte mislukte poging op Hitlers leven door enkele van zijn hoge commandanten plaatsvond. Ondanks dat ze niets te maken hadden met het mislukte complot, werden leden van de kring opgepakt terwijl de nazi’s bezig waren iedereen te arresteren die banden had met het verzet. Delp had kunnen onderduiken, maar koos ervoor dat niet te doen.
Delp was niet de enige Duitse priester die werd vermoord vanwege zijn verzet tegen de nazi-ideologie. Minder dan een jaar voor Delp werd vermoord, werd priester Max Josef Metzger geëxecuteerd vanwege zijn vredesactivisme en oecumenische werk. (Metzger is vorige maand zalig verklaard in Freiburg, Duitsland.)
Na Delps arrestatie in juli 1944 werd hij naar Berlijn gebracht, waar hij wekenlang werd ondervraagd en gemarteld. In september werd hij naar een gevangenis in Berlijn gestuurd om zijn proces af te wachten. Daar schreef hij zijn beroemde overdenkingen, die vervolgens door vrouwen die verantwoordelijk waren voor Delps wasgoed uit de gevangenis werden gesmokkeld en naar zijn meest vertrouwde vrienden in München werden gestuurd.
Delps lange Advent
“Als ik in mijn cel heen en weer loop, drie stappen vooruit en drie stappen achteruit, mijn handen in de boeien, en een onbekende bestemming voor me, begrijp ik op een heel andere manier dan vroeger die oude beloften van de komende Heer die ons zal verlossen en bevrijden,” schreef Delp in een van zijn Adventsbeschouwingen van december 1944.
“Er is zoveel moed die versterking nodig heeft; zoveel wanhoop troost; zoveel ontberingen hebben een zachte hand en een verhelderende interpretatie nodig; zoveel eenzaamheid die om een bevrijdend woord schreeuwt; zoveel verlies en pijn zijn op zoek naar een spirituele betekenis.”
Delp bood in zijn geschriften diepgaande meditaties over hoop, ondanks zijn scherpe besef – gevangen als hij was – van de duisternis van de huidige tijd in Duitsland en in de wereld als geheel.
“Het leven speelt zich af binnen een grotere context dan de mens aankan of kan begrijpen. Het leven brengt grotere lasten met zich mee en draagt een rijkere lading dan wij alleen aankunnen, begrijpen of beheren,” schreef hij.
“Er is geen reden om de moed te verliezen of op te geven en depressief te zijn. In plaats daarvan is dit een tijd voor vertrouwen en om onvermoeibaar God aan te roepen … Zijn nabijheid is net zo intiem als ons verlangen oprecht is. Zijn genade is net zo groot als onze roeping tot Hem oprecht is. Zijn bevrijding is net zo dichtbij en effectief als ons geloof in Hem en in Zijn komst onwankelbaar en onwrikbaar is. Dat is de waarheid!”
Delp was zich er terdege van bewust dat geloof vaak een wandeling door duisternis en onzekerheid vereist, maar dat dit in relatie met God het pad naar vreugde is, ongeacht iemands externe omstandigheden. Zijn overtuigingen schijnen door in zijn meditatie voor de derde zondag van Advent, die in de Kerk wordt aangeduid als Gaudete (‘Verheugt u!’) zondag.
“Alleen in God is de mens volledig in staat om te leven. Zonder Hem worden we na verloop van tijd ziek. Deze ziekte tast onze vreugde en ons vermogen tot vreugde aan,” schreef hij vanuit de gevangenis.
In zijn reflectie op de kerstwake merkte Delp op dat de “hardheid en kilheid van het leven ons met een voorheen onvoorstelbare kracht hebben getroffen” op die bittere – maar toch gezegende – Kerstmis te midden van oorlog en onderdrukking.
“We moeten de lasten die God ons geeft niet ontlopen. Ze leiden ons naar Gods zegen”, schreef hij.
‘De komende oogst’
Twee dagen na het feest van Driekoningen in 1945 begon eindelijk Delps proces onder een rechter die werd omschreven als een “fanatieke priesterhater”. Delp werd zonder omhaal ter dood veroordeeld, hoewel hij zich had voorbereid op zijn proces, blijkbaar in de veronderstelling dat het eerlijk zou zijn. In plaats daarvan werd hij geconfronteerd met een schijnrechtbank die was opgezet om de macht van de nazi’s te laten zien.
In de meeste gevallen volgde de executie direct op een doodvonnis, maar Delp werd in plaats daarvan teruggestuurd naar zijn cel. In de twee weken die volgden, schreef hij nog een aantal meditaties, waaronder een over het Onze Vader en een over de Litanie van het Heilig Hart.
In januari stopte hij met schrijven nadat hij hoorde van de executies van verschillende andere leden van de Kreisauer Kreis en van de arrestatie van zijn provinciale overste.
Na zijn lange Advent van “wachten in geloof” ervoer Delp eindelijk de “overvloed van de komende oogst” toen hij op 2 februari 1945 werd opgehangen en zijn as in de wind werd verstrooid. Hij was 37.
“De wereld is meer dan zijn last, en het leven is meer dan de som van zijn grijze dagen. De gouden draden van de echte realiteit schijnen al overal doorheen,” schreef Delp in zijn gevangenisreflecties.
“Laat ons dit weten, en laten wij zelf troostende boodschappers zijn. Hoop groeit door degene die zelf een persoon is van de hoop en de belofte.”
Jonah McKeownJonah McKeown is een schrijver en podcast producer voor Catholic News Agency. Hij heeft een Master’s Degree van de University of Missouri School of Journalism en heeft gewerkt als schrijver, als producent voor de publieke radio, en als videograaf. Hij is gevestigd in St. Louis.
Vertaling: EWTN Lage Landen (HR)
