Volgens Hanna-Barbara Gerl-Falkovitz, winnares van de Ratzingerprijs 2021, moet de Heilige Vader een ‘rode lijn’ trekken tegen de leerstellige en ecclesiologische dwalingen die Duitse kerkleiders propageren.

Joan Frawley Desmond | Interviews; 16 november 2022

De Duitse bisschoppen reisden deze week naar Rome voor hun ad limina bijeenkomsten, en bisschop Georg Bätzing van Limburg, die de Duitse bisschoppenconferentie leidt, zei dat hij hoopte dat de ontmoetingen de bezorgdheid over de controversiële Synodale Weg van het land zouden temperen, en het “gebrek aan begrip over ons proces in Rome” zouden oplossen.

Maar een groep prominente Duitse leken-katholieken, Neuer Anfang (Nieuw Begin), ziet de zaken heel anders. Zij maken zich grote zorgen over de verwerping door de Synodale Weg van de kerkelijke leer over seksuele moraal, de hiërarchische structuur voor het besturen van de Kerk en een volledig mannelijk priesterschap, en hebben getracht de nu bedreigde kerkelijke leer te bevestigen en te verdedigen.

Leden van de groep hebben paus Franciscus opgeroepen om de voorstellen van de Synodale Weg tijdens zijn ontmoetingen met de Duitse bisschoppen rechtstreeks aan de orde te stellen en duidelijk te maken welk gevaar zij vormen voor de toekomst van de Kerk in Duitsland en voor de universele Kerk. Zij hebben ook een “transparantie-offensief” gelanceerd dat de specifieke voorstellen die door de Duitse synodale vergadering zijn goedgekeurd, in detail beschrijft, zodat kerkleiders een nauwkeuriger verslag van het verloop van de synode hebben dan in de media beschikbaar is geweest.

In een e-mailwisseling van 15 november met Register senior redacteur Joan Frawley Desmond schetste Hanna-Barbara Gerl-Falkovitz, winnaar van de Ratzingerprijs 2021 en afgevaardigde namens de Synodale Weg, haar ernstige bezorgdheid over de beraadslagingen en de impact ervan op de meerjarige Synode over Synodaliteit van paus Franciscus.

Gerl-Falkovitz leidt momenteel het Europees Instituut voor Filosofie en Religie aan de Filosofisch-Theologische Universiteit Paus Benedictus XVI in Heiligenkreuz, Oostenrijk.

Als emeritus hoogleraar godsdienstfilosofie en vergelijkende godsdienstwetenschappen aan de TU Dresden richt haar onderzoek zich op de godsdienstfilosofie van de 19e en 20e eeuw. En ze is gespecialiseerd in de katholieke filosofe Edith Stein en de theoloog Romano Guardini, aan wie ze een aantal geschriften heeft gewijd.

U maakt deel uit van een groep Duitse leken-katholieken die zich ernstige zorgen maken over de Duitse Synodale Weg en diens afwijzing van de christelijke antropologie, de morele leer over seksualiteit en de hiërarchische bestuursstructuur van de Kerk. Waarom spreekt u zich nu uit?

Ik sprak me uit vanaf het allereerste begin van de Synodale Weg in 2021, toen ik werd gekozen voor Forum III daarvan: “Vrouwen in dienstverlening en (gewijd) dienstwerk binnen de Kerk.”

Ik verdedigde in Forum III in een paper de man-vrouw tweedeling als de normale scheppingswerkelijkheid, en organiseerde een Zoombijeenkomst over de kwestie van het mannelijke priesterschap, waarbij ik pleitte voor de huwelijkstheologie van de heilige Paulus en de specifieke vertegenwoordiging van Christus door mannelijke priesters.

Naar sommige papers van mij werd geluisterd, maar ze werden niet opgenomen in de definitieve teksten van Forum III. Ze zijn nu te lezen op de homepage van het bisdom Regensburg, waar bisschop Voderholzer de standpunten van de minderheid van synodale afgevaardigden publiceert.

Waarom bent u benoemd als afgevaardigde van de Synodale Weg?

Ik werd benoemd na de “normale” voordrachten, toen duidelijk werd dat men alleen specifieke adviezen wilde. Sommige bisschoppen drongen aan op de co-nominatie van ongeveer 20 personen die niet tot de officiële hoofdstroom behoorden.

Zag u al vroeg problemen? Had u de gelegenheid om u uit te spreken?

De problemen waren al duidelijk te zien tijdens de eerste zitting in het voorjaar van 2021. De eerste aankondigingen betroffen al homoseksualiteit als probleem van acceptatie, en de volledige toegang van vrouwen tot het priesterschap.

Wat moeten we weten over het Centraal Comité van Duitse Leken-Katholieken [Zentralkomitee der deutschen Katholiken (ZdK)] die in dit proces een belangrijke rol hebben gespeeld? Zijn het verkozenen, benoemden of personeelsmedewerkers op parochie-, diocesaan of nationaal bisschoppelijk niveau? Wat zijn de unieke omstandigheden in Duitsland die het voor hen mogelijk hebben gemaakt om zo invloedrijk te worden?

Het Duitse Zentralkomitee heeft een lange en effectieve traditie. Het werd opgericht aan het eind van de 19e eeuw en trad effectief op tegen Bismarcks protestantse “Kulturkampf” tegen de katholieken. De (innerlijke) politieke rol van katholieken was en is haar voornaamste doel – maar niet de hervorming van de Kerk zelf, noch fundamentele kritiek op de Kerk.

Niet alle leden hebben theologische expertise; velen van hen zijn politici, en leiders van katholieke organisaties betreffende het sociale en openbare leven. Zij vertegenwoordigen niet het katholieke deel van de Duitse bevolking omdat zij niet op democratische wijze worden gekozen.

Na de misbruikcrisis van 2018 heb ik de indruk dat de bisschoppen zich hulpeloos voelden en wanhopig op zoek gingen naar hulp van leken.

Het probleem is de regel [die de werkzaamheden van de Synodale Weg regelt]: Eén mens één stem – onafhankelijk van iemands theologische capaciteit, iemands werkelijke gebedspraktijk en devotie, en onafhankelijk van het feit of men gewijd is en specifiek aan de Kerk gebonden door geloften.

In juli stelde een verklaring van het Vaticaan dat de Synodale Weg geen macht heeft “om de bisschoppen en de gelovigen te dwingen nieuwe manieren van bestuur en nieuwe benaderingen van de leer en de moraal aan te nemen”. Maar in september stelde de synodale vergadering toch de oprichting voor van een permanent orgaan bestaande uit leken en bisschoppen om toezicht te houden op de plaatselijke Kerk.

Deze permanente “Raad” vormt een groot probleem: het is absoluut niet duidelijk hoe leken theologisch gelegitimeerd zijn om – samen met bisschoppen – de bisdommen te besturen. Dit zal een sterk twistpunt worden met Rome, juist in deze dagen en in de toekomst – althans, laten we dat hopen.

Het kerkelijk recht en de katholieke traditie zijn daar strict op tegen.

De synodale vergadering heeft ook opgeroepen tot goedkeuring van homoseksualiteit en vooral van “queer” mensen. Maar sommige Duitse bisschoppen hebben zich daartegen verzet. Wat nu?

Een minderheid van de bisschoppen – een derde – stemde tegen de goedkeuring van homoseksualiteit. De goedkeuring van homoseksualiteit als een “gave van God,” en dus biologisch bepaald. Volgens de regels is een minderheid van een derde voldoende om een dergelijk voorstel tegen te houden. Niettemin verklaarden vooraanstaande Duitse bisschoppen, hoewel het niet werd aanvaard, publiekelijk dat zij deze voorstellen voor hun eigen bisdommen zouden goedkeuren, inclusief het inzegenen van paren van hetzelfde geslacht, en het betrekken van hen bij de diensten van een kerk. 

Wat moet er gebeuren wanneer de Duitse bisschoppen deze week in Rome zijn voor hun ad limina bezoeken?

De paus moet een “rode lijn” trekken. [Hij moet duidelijk maken dat] de verwerping van de katholieke leer over kerkelijk bestuur alleen door bisschoppen; de noodzaak van het priesterschap; de zending van vrouwen; en seksuele moraal niet kan worden goedgekeurd zonder een schisma.

U vreest ook dat de Duitse Synodale Weg de Synode over Synodaliteit zal beïnvloeden. Wat zijn uw specifieke zorgen? Heeft u bewijs dat dit een probleem is?

Over de hele wereld zijn er vragen over de pastorale begeleiding van [mannen en vrouwen die zich identificeren als LGBTQ], over het vrouwelijk priesterschap, en over het cultiveren van hiërarchische en priesterlijke macht enz.

Maar de oplossingen mogen niet zo hard en eenzijdig zijn als in de Duitse Synodale Weg, waarbij slechts een kleine en niet-representatieve groep mensen zich over dergelijke vragen buigt. Evenmin kunnen de oplossingen worden gevonden in het zeer korte tijdsbestek van twee jaar tijd.

Sommige kerkanalisten suggereren dat de Synode over Synodaliteit de Duitse Synodale Weg zou kunnen overnemen en heroriënteren om een mogelijk schisma te voorkomen. Uw gedachten daaromtrent?

Dat is natuurlijk te hopen. Maar mijn sterke vermoeden is dat het tegenovergestelde zou kunnen gebeuren, waarbij de ideeën van de Duitse Synodale Weg werken als een infectie die zich over de Kerk verspreidt.

Wat zou paus Franciscus moeten doen? Heeft u hem en de Synode ambtenaren in Rome geschreven om uw zorgen voor te leggen?

Ja, ik heb de paus persoonlijk geschreven. Hij moet zich duidelijk uitspreken; zoveel mensen in Duitsland missen zijn oordeel en zijn onzeker geworden. Zij verlangen naar duidelijkheid.

Wat betreft de Synode ambtenaren: Ik heb mijn mening meer dan eens geuit in de Forumzittingen en in de conferenties, en ze zijn voor iedereen te lezen op de bovengenoemde homepage van het bisdom Regensburg.

Een aantal kerkleiders over de hele wereld heeft zich uitgesproken tegen de Duitse Synodale Weg en gewaarschuwd voor het gevaar van schisma. Wat kunnen zij nu doen om de schade te voorkomen die dit aan de universele Kerk zou kunnen toebrengen?

Zij moeten blijven spreken, en schrijven en ook privé telefoneren naar de Duitse bisschoppen, naar de paus en naar de leiders van de dicasteriën.

De Synodale Weg zal een laatste zitting hebben in maart 2023. Tussen nu en dan is het nog steeds mogelijk dat een andere en sterke spirituele impuls haar richting verandert.

Op dit moment proberen de leidende Duitse bisschoppen de angst in Rome te sussen. Maar Rome moet zich nog uitspreken over een theologie en een ethiek die zo openlijk afwijkt van het Nieuwe Testament en de traditie van de Kerk.

Wil u meer lezen over ‘Duitse synodale weg‘? Klik hier, of gebruik éénvan de adere tags boven en onderaan deze tekst

221118 | [XLS000] |