Zeer weinig mensen in Genève luisterden naar Franciscus van Sales in de kerk van Sint Hippolytus, juist na de protestantse cultus. Toch ging Franciscus van Sales door met apostolische ijver, met kracht, met moed en gedreven door een authentiek missionair elan.

Andrea Gagliarducci – 24 Januari 2022

… Toch ging Franciscus van Sales door met apostolische ijver, met kracht, met moed en gedreven door een authentiek missionair elan… Zozeer zelfs dat een vrome heer hem voorstelde zijn preken te drukken. Zo gezegd, zo gedaan: Franciscus van Sales bracht ze naar Chambery, vervolgens naar Tonon, en schoof ze onder de deuren van zowel katholieken als protestanten.

Franciscus van Sales is de patroonheilige van de journalisten, en hij is dat vanwege dit systeem van communicatie, dat wij vandaag de dag vrije pers zouden noemen. Maar hij was ook degene die H.Jan Bosco inspireerde met de methode van de integrale opvoeding, hij was ook degene die een nieuw missionarismodel invoerde. Men kan vandaag niet anders dan denken aan Franciscus van Sales wanneer men denkt aan het werk van journalisten.

Wat me ook opvalt, elke keer als ik terugga en zijn verhaal herlees, is dat het publiek van Franciscus van Sales heel klein was. Slechts weinigen luisterden naar hem, en nog minder wilden het radicale christelijke voorstel dat hij schetste in praktijk brengen in een stad die toen al was overgenomen door de protestantse prediking van Calvijn.

Toch gaf Sint Franciscus van Sales niet op. Hij bleef spreken volgens de waarheid, volgens datgene waarvan hij overtuigd was, omdat het geworteld was in zijn geloof, maar ook omdat hij het wist af te zwakken met de rede. Hij had goed gestudeerd, hij had zichzelf vragen gesteld over de wereld, hij had zichzelf antwoorden gegeven. En dit was waarschijnlijk de reden waarom hij zeker was van wat hij zei: omdat hij reeds wist hoe hij de vragen moest beantwoorden die hem zouden worden gesteld, omdat hij reeds wist hoe hij moest omgaan met de crisissen van anderen die reeds de zijne waren geweest.

Ik zie in Franciscus van Sales veel van wat een journalist vandaag de dag kan zijn. Laten we proberen een rollenspel te spelen, om dingen in context te plaatsen. De protestantse reformatie is tenslotte de revolutie van de media. Steeds sneller, steeds alom tegenwoordiger, steeds meer gedomineerd door de logica van de markt, hebben de media tegenwoordig niet eens meer de tijd om een beschouwing voor te stellen, maar reizen zij in het kielzog van voorverpakt nieuws waaraan zij het commentaar aanpassen naar gelang van hun gezichtspunt.

De behoeften van de markt leiden tot polarisatie, tot de noodzaak om ten koste van alles anders te zijn. Protestanten waren in de eerste plaats “tegen” de katholieken, zij breidden uit door contrast. Maar de media van vandaag zijn een vermenigvuldiging van protestantse hervormingen. Er zijn er vele, vele, en zij denken allen in de eerste plaats door contrast, om zich anders te tonen. Het is een logica waaraan moeilijk te ontsnappen valt.

Want het risico om een analyse te maken, om niet het mainstream standpunt in te nemen, om niet tegen te zijn maar voor te stellen, is dat van Franciscus van Sales. Dat wil zeggen, bij een zeer klein publiek blijven, omdat slechts weinigen woorden zullen weten te herkennen in het lawaai, en omdat niet gehoord of gezien kunnen worden, ongeacht wat men zegt, een van de grootste kwaden is in een wereld waarin iedereen schreeuwt en probeert gezien te worden.

En toch, Franciscus van Sales leert dat er nog ruimte is voor een ander soort journalistiek. Een journalistiek die verhalen kan vertellen zonder er noodzakelijkerwijs deel van uit te maken. Een journalistiek die weet hoe ze een stap terug moet doen. Een journalistiek, vooral, die zich niet voelt of gedraagt als een “vierde macht”, met het idee de publieke opinie te willen sturen ongeacht de feiten.

Omdat er genoeg opinieleiders zijn, maar weinig analisten. Omdat het idee is om dingen te dronken te doen om diepgang te hebben, of op een bepaalde manier te verknipt om de nodige ruggengraat te hebben.

De ruimte voor iets anders is er echter wel. Dit blijkt uit het feit dat de media zich meer en meer richten op de zogenaamde long-reads (wie weet waarom deze term ook in het Italiaans wordt gebruikt), op het vermenigvuldigen van interne titels om vele kleine specialisatiegebieden te hebben, op het aanbieden van een produkt dat de nieuwsgierigheid en de intelligentie van de lezer bevredigt, en niet de maag.

Het verhaal van Franciscus van Sales vertelt journalisten dat zij alleen tegen de stroom in kunnen gaan omwille van de waarheid, en niet zozeer om anders te zijn, en dat het deze liefde voor de waarheid is die de mensen voor zich zal winnen. Natuurlijk, er is techniek voor nodig, er is stijl voor nodig, maar bovenal is er inhoud voor nodig, en dat is waar het Franciscus van Sales aan ontbrak.

Maar het leven van de heilige vertelt ons ook nog iets anders. Dat het publiek moet worden gecreëerd, want in de eerste plaats moeten wij de mensen opvoeden om verder te kijken dan het lawaai en wat ons wordt voorgeschoteld. Het is een model van integraal onderwijs dat niet toevallig door de Heilige Jan Bosco als voorbeeld zal worden genomen.

Omdat het probleem uiteindelijk niet de communicatie is, maar het weten hoe te luisteren naar communicatie. Vandaag moet alles op zijn kop worden gezet: de dominantie van de technologie, de technocratie die ook de journalistiek heeft overgenomen, moet worden beantwoord met een terugkeer naar de menselijke vaardigheden. Persbureaus moeten niet proberen gepubliceerd te worden, zij moeten mensen vinden die begrijpen waarover zij het hebben en verhalen doen die niet worden beïnvloed door het idee dat je moet communiceren om propaganda te maken. De media moeten niet op zoek gaan naar columnisten, maar naar mensen die een ander standpunt weten te geven en die een stapje terug weten te doen ten opzichte van hun bronnen, want de bronnen willen altijd dat hun standpunt sterk is en er is altijd het risico dat men iets onevenwichtigs doet.

Uiteindelijk is het enige dat uit balans is, het enthousiasme van het beroep, dat vandaag moet worden beleefd met de geest van een documentairemaker en onderzoeker en een ongelooflijke snelheid van begrip. Maar dit is de enige dichterlijke vrijheid.

Het motto van de journalist zou vandaag Festina Lente (haast u langzaam) kunnen zijn, dat het fortuin van de drukkerij Manuzio heeft gemaakt. En het voorbeeld van Franciscus van Sales moet ons er steeds aan herinneren dat nee, toehoorders niet een noodzakelijk uitgangspunt is. Het is een punt van aankomst.

Andrea Gagliarducci is een Italiaanse journalist voor Catholic News Agency en Vaticaan analist voor ACI Stampa. Hij is een medewerker van de National Catholic Register. @andygag

Keywoorden –  Andrea Gagliarducci | Festina Lente | H.Franciscus van Sales | H.Jan Bosco | Journalistiek | Katholieke cultuur | Objectieve waarheid | Patroonheilige van de Journalisten | Rede | Reformatie | Technocratie | Technologie | Waarheid |

Bron: Vatican Reporting: Journalism and the Lesson of St. Francis de Sales

Als u meer wilt lezen of horen over bijvoorbeeld ‘objectieve waarheid‘ klik dan hier, of gebruik een van de tags bovenaan dit artikel