Paus Franciscus heeft donderdag tegen een groep Italiaanse liturgisten gezegd dat het proces van het doorvoeren van de liturgische hervorming na Vaticanum II weliswaar een lange en soms hobbelige taak is geweest, maar dat de hervorming “onomkeerbaar” is.

Door CNA staf

Vaticaanstad, 24 aug 2017 / 11:49 uur

Paus Franciscus heeft donderdag tegen een groep Italiaanse liturgisten gezegd dat het proces van het doorvoeren van de liturgische hervorming na Vaticanum II weliswaar een lange en soms hobbelige taak is geweest, maar dat de hervorming “onomkeerbaar” is.

“Na dit magisterium, na deze lange reis kunnen we met zekerheid en met magisterieel gezag bevestigen dat de liturgische hervorming onomkeerbaar is,” zei de paus op 24 augustus in de Paulus VI-zaal van het Vaticaan tot de deelnemers aan de Italiaanse Nationale Liturgische Week.

De week, die dit jaar het thema “Een levende liturgie voor een levende Kerk” onderzoekt, wordt georganiseerd door het Centrum voor Liturgische Actie.

Paus Franciscus merkte op dat het centrum al 70 jaar bestaat en herinnerde aan de geschiedenis van de liturgische beweging in de 20e eeuw, waarbij hij zei dat “in de geschiedenis van de liturgie zich gebeurtenissen hebben voorgedaan die wezenlijk zijn en niet oppervlakkig”.

“Er zijn twee gebeurtenissen die rechtstreeks met elkaar in verband staan, het concilie en de hervorming, die niet plotseling, maar na een lange voorbereiding tot bloei zijn gekomen”, zei Franciscus.

Hij verwees naar de stappen van de heilige paus Pius X, die met zijn motu proprio Tra le Sollecitudini uit 1903 het gregoriaans wilde herstellen en tien jaar later een commissie voor liturgische vernieuwing oprichtte, en naar de eerbiedwaardige paus Pius XII, die een herzien psalter invoerde, de eucharistische vasten verzachtte, een zeker gebruik van de volkstaal in de rituelen toestond en de Goede Week hervormde.

Franciscus verwees ook naar de encycliek van Pius XII uit 1947 over de heilige liturgie, Mediator Dei. In dat document had wijlen de paus onder andere gezegd dat “men van het rechte pad zou afdwalen als men zou wensen dat het altaar in zijn primitieve tafelvorm wordt hersteld” en dat de bewering dat priesters niet tegelijkertijd op verschillende altaren de mis kunnen opdragen, behoort tot “bepaalde overdrijvingen en overdrijvingen die niet in overeenstemming zijn met de ware leer van de Kerk”.

Deze culmineerden, zo betoogde Franciscus, in de constitutie van Vaticanum II over de gewijde liturgie, Sacrosanctum Concilium, “waarvan de lijnen van de algemene hervorming beantwoorden aan echte behoeften en aan de concrete hoop op een vernieuwing; het wenste een levende liturgie voor een Kerk die volledig levend is gemaakt door de gevierde mysteries.”

Hij verklaarde dat de door het Tweede Vaticaans Concilie uitgezette koers “gestalte heeft gekregen volgens het beginsel van eerbied voor de gezonde traditie en de legitieme vooruitgang in de liturgische boeken die door H.paus Paulus VI zijn uitgevaardigd”.

De toepassing van deze veranderingen is een langdurig proces en is nog steeds gaande, zei hij, waarbij hij opmerkte dat dit deels komt omdat “het niet voldoende is om de liturgische boeken te hervormen; ook de mentaliteit van de mensen moet worden hervormd.”

De hervorming van de liturgische teksten “heeft een proces op gang gebracht dat tijd, gelovige ontvangst, praktische gehoorzaamheid en verstandige uitvoering vraagt”, niet alleen van de gewijde ambtsdragers, maar van allen die aan de liturgie deelnemen, zei hij. “Wij weten dat de liturgische vorming van de voorgangers en de gelovigen een uitdaging is die steeds opnieuw moet worden aangegaan.

Hij leek de uiteenlopende ontvangst van de liturgische hervormingen na Vaticanum II te erkennen en citeerde uit een toespraak van paus Paulus VI tot een consistorie van kardinalen in 1977, waarin hij verklaarde: “De tijd is nu gekomen om definitief af te zien van verdeeldheid zaaiende gist.

“En vandaag is er nog werk te doen in die richting, in het bijzonder het herontdekken van de redenen voor de beslissingen die genomen zijn met de liturgische hervorming, het overwinnen van ongegronde en oppervlakkige lezingen, gedeeltelijke recepties, en praktijken die haar ontsieren”, verklaarde hij.

“Het gaat er niet om de hervorming te heroverwegen door haar keuzes te herzien, maar om de onderliggende redenen beter te kennen, zelfs door historische documentatie, om de inspirerende beginselen ervan te internaliseren en om de discipline die haar beheerst, in acht te nemen”.

Kardinaal Robert Sarah, prefect van de Congregatie voor de Goddelijke Aanbidding, heeft in de afgelopen jaren een “hervorming van de hervorming” een “geestelijke noodzaak” genoemd, en gezegd dat de mogelijkheid of wenselijkheid daarvan niet kan worden afgewezen en dat “er steeds meer kritische studie is verricht door gelovige zonen en dochters van de Kerk die zich afvragen of datgene wat in feite tot stand is gekomen werkelijk de doelstellingen van Sacrosanctum Concilium ten uitvoer heeft gebracht, of dat men in werkelijkheid verder is gegaan dan deze doelstellingen”.

Nadat paus Franciscus de onomkeerbaarheid van de liturgische hervorming had benadrukt, richtte hij zich vervolgens tot het thema van de liturgische week: “Een levende liturgie voor een levende Kerk”.

De Kerk zocht een liturgie die “levend” was en de Kerk hielp om “volledig verlevendigd te worden door de gevierde mysteries”, zei hij.

Met een citaat uit het Sacrosanctum Concilium zei hij dat gelovigen niet naar de liturgie moeten gaan “als vreemden of stille toeschouwers; integendeel, door een goed begrip van de riten en gebeden moeten zij deelnemen aan de heilige handeling, zich bewust van wat zij doen, met toewijding en volledige medewerking.”

Paus Franciscus schetste vervolgens drie kernpunten voor het beleven van de liturgie, die volgens hem gecentreerd is op Christus, het hele volk van God erbij betrekt en dient als leerschool voor het christelijk leven.

De liturgie “leeft” dankzij het offer van Christus, die door zijn dood en verrijzenis ons nieuw leven schonk, zei de paus, en legde uit dat zonder “de werkelijke aanwezigheid van het mysterie van Christus, er geen liturgische vitaliteit is”.

“Zoals er zonder hartslag geen menselijk leven is, zo is er zonder het kloppend hart van Christus geen liturgische handeling”, zei hij.

Verder zei Franciscus dat de liturgie ook een bron van leven is “voor het hele volk van de Kerk,” en daarom is haar aard in feite “volks” en niet “kerkelijk,” omdat het uiteindelijk een actie is “voor het volk, maar ook door het volk.”

Zelfs in haar vele liturgische gebeden herinnert de Kerk eraan dat de liturgie zelf een actie is van God voor het welzijn van het volk, maar het is ook een actie van het volk, “dat luistert naar God” en Hem prijst door de verschillende tekenen die het uitvoert.

De Kerk, zei hij, verzamelt allen wier hart openstaat om het Evangelie te horen, ook “de kleinen en de groten, de rijken en de armen, de kinderen en de ouderen, de gezonden en de zieken, de rechtvaardigen en de zondaars”. Zo overstijgt de liturgische vergadering in Christus “elke grens van leeftijd, ras, taal en natie”.

De paus zei dat de “populaire” reikwijdte van de liturgie “ons eraan herinnert dat zij inclusief is en niet exclusief, dat zij de gemeenschap met allen bepleit, maar zonder homoloog te zijn.”

Tot slot zei Franciscus dat de liturgie dient als een “school van christelijk leven”, die een proces op gang brengt van “het transformeren van de manier van denken en handelen, en niet het vullen van een zak met eigen ideeën over God.”

“De liturgie is leven en niet een idee om te begrijpen,” zei hij. Evenmin is het “een leer om te begrijpen of een rite om te voltooien”.

“Het is natuurlijk ook dit, maar op een andere manier, het is wezenlijk anders: het is een bron van leven en licht voor onze geloofsreis.”

Paus Franciscus sloot zijn toespraak af door de aanwezigen te vertellen dat de Kerk pas echt levend is als zij “leven brengt, moeder is en missionair is, erop uitgaat om de ander te ontmoeten, aanspoort tot dienstbaarheid zonder wereldse machten na te streven die haar steriel maken.”

Hij merkte ook op dat de “rijkdom” van de liturgie verder reikt dan de Romeinse ritus, en wees op de liturgische “harmonie” die de katholieke kerk deelt met de oosterse riten.

“De harmonie van de rituele tradities, van Oost tot West, door de adem van dezelfde Geest geeft stem aan het ene gebed voor Christus, met Christus en in Christus, tot eer van de Vader en tot redding van de wereld”, zei hij.

Franciscus sluit zijn toespraak af met de opmerking dat in het streven naar liturgische hervorming “de vermoeidheid niet ontbreekt, maar ook de vreugde niet!” en vroeg de deelnemers om niet alleen pastores, maar allen die aan de liturgie deelnemen, “te helpen om samen te werken, zodat de liturgie de bron en het hoogtepunt is van de vitaliteit van de Kerk.”

Elise Harris droeg bij aan dit verslag.

Bron: For Pope Francis, ’the liturgical reform is irreversible’ | Catholic News Agency

Vertaling: EWTN.LC  (AV)

Met dank voor RKDocumenten.nl voor de vertaling van de pauselijke documenten

Keywoorden niet in de taglist: Latijnse mis | Liturgische beweging |