“Het instituut dat zijn naam draagt, moet het huwelijk en het gezin met dezelfde ruime visie bestuderen, omdat het gezin het raakvlak is van alle menselijke realiteiten die Christus kwam verwelkomen, verheffen en redden”.
ROME – Monseigneur Philippe Bordeyne, de nieuwe president van het Pauselijk theologisch Instituut Johannes Paulus II voor wetenschappen over huwelijk en gezin in Rome, is op 22 september officieel in functie getreden.
De benoeming van de 61-jarige Franse theoloog werd op 19 maart bekend gemaakt door aartsbisschop Vincenzo Paglia, de grootkanselier van het instituut, bij de start van het Amoris Laetitia Gezinsjaar.
Monseigneur Bordeyne, die gespecialiseerd is in moraaltheologie, oecumene en de theologische hermeneutiek van Vaticanum II, volgt monseigneur Pierangelo Sequeri op, die het instituut sinds 2016 leidde.
Monseigneur Bordeyne was sinds 2011 rector van het Institut Catholique de Paris (ICP).
Hij begint aan zijn nieuwe functie in een tumultueuze tijd in de geschiedenis van het instituut.
Paus Johannes Paulus II stichtte het Pauselijk Instituut voor de Studie over Huwelijk en Gezin in 1982 met de apostolische constitutie Magnum Matrimonii Sacramentum.
Toen hij zijn initiatief toelichtte, schreef hij, dat het nu “noodzakelijk was om een primair studie-instituut op te richten dat zich in het bijzonder zal bezighouden met het bevorderen van de fundamentele theologische en pastorale studie van het huwelijk en het gezin voor het welzijn van de hele Kerk”.
Het nieuwe instituut werd gevestigd aan de Pauselijke Lateraanse Universiteit in Rome.
In 2017 richtte paus Franciscus het instituut opnieuw op met de apostolische brief Summa familiae cura, die motu proprio (“uit eigener beweging”) werd uitgegeven.
Hij bepaalde, dat het Pauselijk Instituut Johannes Paulus II voor de Studie over Huwelijk en Gezin voortaan bekend zou staan als het Pauselijke theologisch Instituut Johannes Paulus II voor wetenschappen over huwelijk en gezin.
Hij verklaarde, dat hij “het interessegebied [van het nieuwe instituut de ‘Pauselijke Academie voor het Leven’] uitbreidde, zowel met betrekking tot de nieuwe dimensies van de pastorale taak en de kerkelijke zending, als met betrekking tot de ontwikkelingen in de menswetenschappen en in de antropologische cultuur op een gebied dat zo fundamenteel is voor de cultuur van het leven”.
Hij voegde eraan toe, dat het “essentieel is dat de oorspronkelijke inspiratie die leven gaf aan het vroegere instituut […] vrucht blijft dragen op het bredere werkterrein van het nieuwe theologische instituut, en er daadwerkelijk toe bijdraagt dat het volledig beantwoordt aan de huidige eisen van de pastorale zending van de Kerk.”
In 2019 keurde Franciscus de nieuwe statuten van het instituut goed, die werden bekritiseerd in een brief die was ondertekend door meer dan 150 studenten en alumni. Te midden van het vertrek van senior medewerkers, zei de groep bezorgd te zijn over “het verlies van de vormingsbenadering, en daardoor, van de identiteit” van het instituut.
Toen aartsbisschop Paglia monseigneur Bordeyne presenteerde als de nieuwe president, zei hij dat de missie van de Franse monseigneur zou zijn om het instituut “nog universeler” te maken.
Aartsbisschop Paglia, voorzitter van de Pauselijke Academie voor het Leven, zei dat de heroprichting van het instituut bedoeld was om een synthese te creëren tussen de visies van Johannes Paulus II en Paus Franciscus.
“Ik heb ermee ingestemd het ICP een jaar voor het einde van mijn mandaat te verlaten in een geest van dienstbaarheid, om gehoor te geven aan de oproep van aartsbisschop Paglia,” vertelde Monseigneur Bordeyne via e-mail aan CNA, waarbij hij zijn enthousiasme uitsprak over de ontdekking van “divers onderwijzend personeel, oud en nieuw, dat met mij de herkenning deelt van het formidabele potentieel van deze onderwijs- en onderzoeksinstelling.”
Hij vervolgde: “Ik verheug me op de ontmoeting met studenten uit zo’n 30 landen en met de vice-voorzitters van de zeven internationale secties die zullen deelnemen aan onze volgende bijeenkomst in Rome op 21 oktober.”
“Ik wil met hen de middelen van het instituut op het gebied van onderzoek en doctoraal onderwijs kunnen ontwikkelen.”
Toen de benoeming van de doorgewinterde theoloog werd aangekondigd, kwam er uit sommige kringen kritiek.
Thibaud Collin, professor in de filosofie aan het Collège Stanislas de Paris, stelde dat de benoeming van Monseigneur Bordeyne een teken was van het definitief loslaten van de erfenis van de heilige Johannes Paulus II.
“Kortom”, schreef hij, “de benoeming van een figuur als [Monseigneur] Philippe Bordeyne als hoofd bevestigt dat het Johannes Paulus II Instituut, dat volledig aan het leegbloeden is qua studenten, omwille van de intellectuele eerlijkheid zijn naam zou moeten veranderen. Het zou bijvoorbeeld het ‘Amoris Laetitia’ Instituut als naam kunnen krijgen.”
Critici wezen op de geschriften van Monseigneur Bordeyne. In een beschouwing die in 2015 door de Franse katholieke krant La Croix werd gepubliceerd, zei hij bijvoorbeeld dat, hoewel de encycliek Humanae vitae (waarop het leerplan van het instituut is gebaseerd), alleen natuurlijke methoden van geboorteregeling aanbeveelt, “moet worden erkend, dat de afstand tussen de praktijk van de gelovigen en de leer van het leergezag groter is geworden.”
Gevraagd naar deze controverse, vertelde Monseigneur Bordeyne aan CNA dat zijn gedachtengang verkeerd begrepen was.
“Je moet een theoloog niet beoordelen door een zin uit zijn verband te rukken. Je moet hem lezen,” zei hij. “In tegenstelling tot degenen die de 50e verjaardag [in 2018] van de encycliek Humanae vitae negeerden, wijdde ik er twee artikelen aan.”
In 2017 wijdde de theoloog ook een boek – Divorcés remariés: ce qui change avec François – aan de gevoelige kwestie van de plaats van hertrouwd gescheidenen binnen de Kerk. Hij schreef naar aanleiding van de zeer in de publiciteit gekomen gezinssynodes, waaraan hij in 2015 als deskundige deelnam, en de daaropvolgende apostolische exhortatie Amoris laetitia.
Monseigneur Bordeyne zei, dat zijn doel was om “aan te tonen dat de pastorale aanpak van paus Franciscus gebaseerd is op een morele traditie die volkomen beaamd is in de katholieke traditie, die niet eenvormig is.”
“Johannes Paulus II had al dezelfde moed en hetzelfde theologische inzicht, toen hij de Kerk uitdaagde om een kwestie ter tafel te brengen die tot dan toe verboden leek, door in Familiaris consortio [de apostolische exhortatie van 1981] te bevestigen dat herders verplicht zijn om onderscheid te maken tussen de morele situaties van gescheiden of hertrouwde personen.”
Het pontificaat van Johannes Paulus II was, volgens Monseigneur Bordeyne, bijzonder opvallend “door de breedte en samenhang van zijn leer”.
“Beginnend met Christus, de Verlosser van de mens (Redemptor Hominis) – de naam van zijn eerste encycliek – heeft de heilige paus het licht van het Evangelie en van de levende traditie laten schijnen op alle menselijke werkelijkheden”, zei hij.
Monseigneur Bordeyne prees de Poolse paus voor het feit, dat hij het belang van de overgang naar het derde millennium voor evangelisatie heeft ingezien, door “een groot aantal leken heilig te verklaren, op alle continenten, om de verkondiging van het christelijk geloof in alle culturen te ondersteunen”.
“Ik herinner me ook zijn durf in de manier waarop hij de echtelijke liefde heel direct benaderde, zelfs in haar lichamelijke dimensie,” concludeerde hij.
“Het instituut dat zijn naam draagt, moet het huwelijk en het gezin met dezelfde ruime visie bestuderen, omdat het gezin op het raakvlak ligt van alle menselijke realiteiten die Christus kwam verwelkomen, verheffen en redden.”
De theoloog worstelt al lang met de vraag hoe de Kerk in dialoog kan worden gebracht met de realiteit van gezinnen tegenwoordig.
In 2014 publiceerde hij het boek Répondre à l’inquiétude de la famille humaine (“Antwoorden op de zorg om het menselijk gezin”) ter gelegenheid van de 50e verjaardag van Gaudium et spes, de pastorale constitutie over de Kerk in de moderne wereld van het Tweede Vaticaans Concilie.
Het document bekijkend in het licht van de hedendaagse problematiek, zei hij, dat “met het oog op de economische en culturele veranderingen, de Kerk mensen meer moet begeleiden in hun opeenvolgende leerperioden, vooral in het gezinsleven”.
Volgens hem heeft de huidige crisis van het huwelijk en het gezinsleven niet zozeer te maken met een verlies aan geloof in de heiligheid van het huwelijk, maar meer met een verminderde steun vanuit de samenleving.
“Hoe dan ook, vertrouwen in Gods genade moet ons helpen om met moed naar al deze situaties te kijken en te onderscheiden hoe het Woord van God ze met een nieuw licht kan verlichten,” zei hij.
“Theologen moeten bereid zijn zich te laten verrassen door de Heilige Geest, die hen voorgaat in de harten van mensen en in culturele transformaties.”
Solène Tadié – NCRegister Solène Tadié is de Europa-correspondent voor het National Catholic Register. Ze is Frans-Zwitserse en groeide op in Parijs. Nadat ze afstudeerde aan de Roma III Universiteit met een graad in journalistiek, begon ze met verslaggeving over Rome en het Vaticaan voor Aleteia. In 2015 trad ze in dienst bij L’Osservatore Romano, waar ze achtereenvolgens werkte voor de Franse sectie en de culturele pagina’s van het Italiaanse dagblad. Ze heeft ook samengewerkt met verschillende Franstalige katholieke media-organisaties. Solène heeft een bachelor in de filosofie van de Pauselijke Universiteit van Sint-Thomas van Aquino.
Keywoorden – Amoris Laetitia | Apostolische constitutie Magnum Matrimonii Sacramentum | Familiaris consortio | Gaudium et Spes | H.Johannes Paulus II | Humanae Vitae | Huwelijk en Gezin | Monseigneur Bordeyne NCRegister | Pauselijke Academie voor het Leven | Pauselijk Instituut voor Huwelijk en Gezin | Pauselijke theologisch Instituut Johannes Paulus II | Solène Tadié | Summa familiae cura
