De Delicate Waarheid: Het Vertellen van IVF-Achtergrond aan Kinderen

IVF-laboratorium. (foto: Medical Works / Shutterstock)

MOEILIJKE MORELE VRAGEN: Omdat God altijd iets goeds uit iets kwaads voortbrengt, ontstaan er allerlei soorten goede zaken die er anders niet waren geweest. Dat geldt ook voor het goede in ieder van ons.

Christian Brugger; Commentaar; 11 maart 2025

Vraag: Mijn vrouw en ik, ooit afgedwaalde katholieken, zijn teruggekeerd naar het geloof en proberen te leven volgens de leer van de Kerk. Jaren geleden hebben we, na geworsteld te hebben met onvruchtbaarheid, onze toevlucht genomen tot IVF en onze nu 10 jaar oude zoon verwekt, die de vreugde van ons leven is. We hebben berouw getoond, we begrijpen de leer van de Kerk hierover en we vinden vooral het feit weerzinwekkend dat veel embryo’s vaak sterven of wegkwijnen in bevroren opslag wat nodig is voor elke succesvolle IVF geboorte. Zijn we moreel verplicht om onze zoon te vertellen dat hij via IVF verwekt is, of zou dat onnodig leed veroorzaken? – Thomas, Virginia

Antwoord: De goedheid en barmhartigheid van de Heer zijn onmetelijk en je kunt erop vertrouwen dat jouw berouw en nederige ontvangst van deze geschenken Hem zeer welgevallig zijn.

En je hebt gelijk dat je de vele levens die waarschijnlijk verloren zijn gegaan tijdens het IVF-proces niet uit het oog verliest. Om te begrijpen wat de juiste houding is ten opzichte van de kinderen die verloren zijn gegaan, moedig ik je aan om de wijze en barmhartige woorden te lezen die paus Johannes Paulus II tot vrouwen richtte die een abortus hebben ondergaan (zie Evangelium Vitae, 99). (Redactie: zie hier voor het document in de Nederlandse taal, met dank aan RKDocumenten)

Maar het kwaad van IVF gaat verder dan het verlies van deze kinderen; het beïnvloedt ook het kind dat ter wereld komt. Veel IVF-ouders zijn zich niet bewust van dit kwaad, omdat ze oprecht van hun kind houden en het koesteren. Desalniettemin behandelt het ter wereld brengen van kinderen door middel van een laboratoriumproces in plaats van door een liefdevolle daad van echtelijke gemeenschap hen objectief gezien als producten in plaats van personen. (Ik heb hier en hier commentaar gegeven op de moraliteit van IVF).

Kinderen kunnen op vele manieren geschaad worden en zoals je terecht vraagt, moeten ouders zich afvragen of ze verplicht zijn om gevoelige informatie ten aanzien van hun welzijn te delen die voortkomt uit het kwaad dat hun is aangedaan toen ze jong waren.

Het antwoord hangt af van wat het beste is voor het kind, wat onder andere vereist dat je begrijpt hoe het kind mogelijk is geschaad. (Over de risico’s van IVF voor kinderen, zie hier, hier, hier en hier.)

Als kinderen geadopteerd zijn, verwekt zijn door verkrachting of op jonge leeftijd mishandeld zijn, moeten ouders hun dit normaal gesproken op een geschikte leeftijd vertellen, zodat ze beter in staat zijn om te gaan met problemen die zich als gevolg hiervan in hun leven kunnen voordoen. Hetzelfde kan gelden voor verwekt zijn met behulp van IVF.

Maar omdat dit een vraag is over een positieve verplichting (“Moet ik X of Y doen?”), is er geen absoluut antwoord. Zulke vragen worden bepaald door wat de heilige Thomas van Aquino “bevestigende morele normen” noemt, die uitzonderingen toestaan, in tegenstelling tot ontkennende normen (“Pleeg geen overspel”), die geen uitzonderingen kennen. Dus, hoewel er op het eerste gezicht een verplichting kan zijn om onze kinderen over zulke dingen te vertellen, is er geen absolute verplichting.

Om te beoordelen of ouders een verplichting hebben om verwekking via IVF te onthullen, moeten ze de redenen voor en tegen het vertellen aan hun kinderen overwegen.

Had ik wel geboren moeten worden?

Voordat we de voors en tegens gaan bekijken, is het de moeite waard om een complicatie te overwegen die waarschijnlijk zal optreden voor mensen die zich realiseren dat ze door IVF zijn verwekt en dat IVF ernstig verkeerd is. Ze zullen zich bijna zeker afvragen: “Had ik nooit mogen bestaan? Had God niet bedoeld dat ik hier zou zijn?”

Deze vraag is niet alleen van toepassing op IVF, maar op elke zwangerschap buiten het huwelijk – of die nu het gevolg is van verkrachting, incest, overspel of seks voor het huwelijk, zelfs als het stel later trouwt – en ook op een zwangerschap binnen het huwelijk die niet het gevolg is van moreel rechtschapen geslachtsgemeenschap, inclusief een zwangerschap die verwekt is ondanks het gebruik van voorbehoedsmiddelen of op een moment dat het stel zich had moeten onthouden.

Telkens wanneer we zondigen, zelfs als het slechts een dagelijkse zonde is, wordt Gods wil gedwarsboomd, waardoor allerlei goede dingen die anders zouden zijn ontstaan, worden tegengehouden. Maar omdat God het goede uit het kwade voortbrengt, betekent dit ook dat er allerlei soorten goede dingen ontstaan die anders niet zouden zijn ontstaan.

In een zondige wereld valt iedereen in de laatste categorie. Het goede van het bestaan van elke persoon wordt geconditioneerd door zijn zondige afkomst; niemand van ons kwam tot bestaan zonder de eerdere zonden van anderen. De omstandigheden die onze voorouders in staat stelden om elkaar te ontmoeten – en dus om nakomelingen te hebben, inclusief onszelf – zouden niet hebben bestaan als er geen zonde was geweest. Dit geldt zelfs voor de afstamming van Jezus, die medebepaald is door, naast andere zonden, het overspel van Koning David met Bathseba.

Het is zeker zo dat mensen het emotioneel meer verontrustend kunnen vinden als hun bestaan afhangt van een voorafgaand kwaad dat heel dicht bij hun conceptie ligt, zoals bij IVF of andere immorele handelingen. Maar het belangrijkste punt blijft: het kwaad heeft ieders ontstaan geconditioneerd en het precieze tijdstip van dat kwaad is volstrekt irrelevant.

Wanneer we dus de gevoelige kwestie van conceptie door IVF behandelen, moeten we onthouden dat God groot goed uit kwaad voortbrengt, ongeacht wanneer het kwaad plaatsvindt. Dat goede omvat het goede van ieder van ons, inclusief diegenen die succesvol ter wereld zijn gebracht door IVF en de vele andere embryo’s die zijn weggegooid, waarop is geëxperimenteerd of die voor onbepaalde tijd zijn ingevroren.

God wist al van alle eeuwigheid af dat we zouden bestaan. Omdat niemand van ons kan bestaan zonder dat God het gewild heeft, kunnen we erop vertrouwen dat God gewild heeft dat we bestaan, zelfs al wilde Hij geen enkel kwaad (en doet Hij dat ook nu niet) – daarbij inbegrepen het kwaad dat de voorwaarde vormde voor ons tot bestaan komen.

Dus het antwoord op de vraag of het Gods bedoeling was dat ik zou bestaan is een volmondig Ja – voor iedereen, inclusief degenen die door IVF verwekt zijn.

Bovendien is het zijn bedoeling dat ieder van ons hem persoonlijk leert kennen, het unieke leven van goede werken omarmt waartoe hij ons oproept (Efeziërs 2:10) en uiteindelijk voor altijd bij hem in zijn Koninkrijk komt.

Redenen waarom ouders het hun kinderen misschien niet zouden vertellen

Laten we nu eens kijken naar de redenen voor en tegen het vertellen aan kinderen dat ze via IVF verwekt zijn.

De belangrijkste zorg van ouders is dat het bekendmaken van deze informatie hun kind of hun relatie met hun kinderen ernstig zou kunnen schaden.

Het krijgen van deze informatie kan veel emotioneel leed veroorzaken, vooral wanneer kinderen te weten komen, en dat zullen ze bijna zeker, dat sommige van hun broers en zussen die ook via IVF verwekt werden, gestorven zijn – en zelfs dat die embryonale broers en zussen waarvan geoordeeld werd dat ze tekortkomingen vertoonden, gedood werden. (Slechts ongeveer 7% van de via IVF gecreëerde embryo’s resulteert in een succesvolle zwangerschap).

Aangezien de overlevende kinderen aan dezelfde eugenetische screeningprocedure werden onderworpen als hun onfortuinlijke broers en zussen, zullen ze zich realiseren dat als zij op de een of andere manier door de laboranten als gebrekkig waren beoordeeld, ook zij zouden zijn afgedankt. Dit betekent dat, tenzij hun ouders niet wisten dat dergelijke sterfgevallen typerend zijn voor het IVF-proces, hun ouders bereid waren om ook hen te laten afdanken. Deze kennis zou een diepe kloof kunnen creëren tussen hen en hun ouders – een kloof die ouders natuurlijk zouden willen vermijden.

Als de psychologische toestand van hun kinderen bijzonder kwetsbaar is, kunnen ouders zelfs vrezen dat het onthullen van deze informatie aan hun kinderen genoeg ellende zou kunnen bezorgen om hen ertoe te brengen zichzelf iets aan te doen.

Een andere reden, zij het een zwakkere, is de natuurlijke terughoudendheid om dergelijke gevoelige informatie bekend te maken. Ouders kunnen het gevoel hebben dat er geen geschikt moment is om dit te doen, of dat ze de kans gemist hebben. Ze kunnen het uitstellen van het gesprek rechtvaardigen door te wachten op een onrealistisch ideaal moment dat misschien nooit zal komen.

Tot slot, als geslachtscellen van donoren zijn gebruikt, willen kinderen misschien hun biologische ouders opzoeken, wat hun adoptieouders misschien zeer af te raden vinden.

Als we alleen naar deze redenen tegen onthulling zouden kijken, zou er een sterke weerstand tegen openheid kunnen zijn. Maar ik denk dat zo’n weerstand normaal gesproken wordt overwonnen door de veel sterkere redenen om zulke belangrijke informatie wel bekend te maken.

Redenen waarom ouders het hun kinderen zouden moeten vertellen

Ouders moeten hun kinderen bijna altijd alles vertellen wat ze nodig hebben of nodig zouden kunnen hebben om te weten om zichzelf voldoende te begrijpen om vrede met zichzelf te hebben, goede keuzes te maken en Gods wil in hun leven te volgen. Er zijn verschillende redenen, in het geval van IVF, waarom openlijk informeren nodig zou zijn voor kinderen om hun persoonlijke roeping op een vruchtbare manier te leven.

Zelfs als ouders onwetend zijn over het kwaad van IVF – en we mogen aannemen dat de meesten die voor IVF kiezen denken, of zichzelf ervan overtuigd hebben, dat ze iets goeds doen – dan nog brengt het ter wereld brengen van kinderen als het product van een laboratoriumprocedure hen grote schade toe.

Wanneer zondige middelen worden gebruikt om conceptie tot stand te brengen, moeten we negatieve geestelijke effecten verwachten die genezing en zelfs bevrijding nodig kunnen hebben. De ouders kunnen het proces beginnen door de genadige vergeving van de Heer te ontvangen, maar de kinderen die door IVF verwekt zijn kunnen ook geestelijke genezing nodig hebben. Wanneer kinderen een geschikte leeftijd bereiken, moeten ze de vrijheid hebben – en aangemoedigd worden – om deze zegeningen na te streven door middel van de gebeden en sacramenten van de Kerk.

Kinderen die via IVF verwekt zijn, kunnen lichamelijk of psychisch schade oplopen. Veel IVF-kinderen zijn een tijd ingevroren geweest, sommige zelfs vele jaren, voordat ze werden ontdooid en tot ontwikkeling gebracht. Wie kent de langetermijneffecten van zo’n roekeloze manipulatie van ontluikend menselijk leven?

Volwassen kinderen van IVF moeten, om hun psychologische en fysieke kwetsbaarheden te begrijpen – met andere woorden, om heilzame zelfkennis te verwerven – misschien de omstandigheden van hun conceptie kennen om goed voor hun gezondheid te kunnen zorgen. Dit is vooral het geval voor IVF-kinderen die verwekt zijn met geslachtscellen van donoren en die misschien moeten weten wie hun biologische moeder of vader is om medische noodgevallen het hoofd te kunnen bieden.

Als kinderen zich bewust worden van het onrecht dat hen is aangedaan, kunnen ze dat begrijpelijkerwijs ervaren als een kernverwonding die genezen moet worden. Maar dat onrecht is niet minder echt wanneer kinderen er niet achter komen. Hun de kans ontnemen om met de gevolgen om te gaan kan heel goed oneerlijk zijn. (Voor recente studies over geestelijke gezondheidsrisico’s voor IVF-kinderen, zie hier en hier).

Bovendien, omdat IVF een van de grote kwaden van onze tijd is, zullen goede ouders doen wat ze kunnen om hun kinderen te helpen dit te begrijpen. Maar ouders die hun kinderen niet vertellen dat ze verwekt zijn via IVF, zullen waarschijnlijk merken dat het geheimhouden van dit geheim de discussies zal belemmeren die ze met hun kinderen over dat grote kwaad zouden moeten hebben.

Het vertellen aan hun kinderen kan ook nodig zijn voor hun kinderen om een mogelijke roeping van de Heer te kunnen onderscheiden en die in hun leven te realiseren. Als ze het niet zouden vertellen, zouden ze niet op de juiste manier kunnen getuigen van de onjuistheid van IVF en van de goedheid, ondanks die verkeerdheid, van degenen die door IVF verwekt zijn, inclusief – misschien vooral – de goedheid van degenen op wie op dodelijke wijze is geëxperimenteerd en die afgedankt of voor onbepaalde tijd ingevroren zijn.

Bovendien is het zeer waarschijnlijk dat andere familieleden, evenals de ouders en medisch personeel, op de hoogte zijn van de omstandigheden van de conceptie van de kinderen. Als dit het geval is, zal het niet gemakkelijk zijn om dit geheim te houden.

Er bestaat een aanzienlijke kans dat de kinderen op een andere manier te weten komen dat ze via IVF verwekt zijn, of dat op zijn minst vermoeden. Dit zal bijna zeker veel erger zijn voor de kinderen en hun relatie met hun ouders dan wanneer de ouders zelf deze informatie zo snel mogelijk bekendmaken, want als hun kinderen er op een andere manier achter komen, zullen ze zich waarschijnlijk vreselijk verraden voelen.

Tot slot, als ouders deze informatie niet bekendmaken, kunnen ze in de verleiding komen om hierover te liegen, en de norm tegen liegen is absoluut. En als de kinderen, ondanks de leugens van hun ouders, de waarheid ontdekken, zal hun gevoel van verraad nog veel dieper zijn.

Om al deze redenen is het meestal zo dat ouders verplicht zijn om hun IVF-kinderen te vertellen over de omstandigheden van hun conceptie.

Hoe moet ik het mijn kinderen vertellen?

Kinderen vertellen dat ze via IVF zijn verwekt, is uiteraard een zeer delicate aangelegenheid en vereist inzicht in de rijpheid van het kind en zijn emotionele ontwikkeling van dat moment. Om enig inzicht in deze kwestie te krijgen, kunnen ouders overwegen om een katholieke kinderpsycholoog te raadplegen die de morele leer van de Kerk volgt.

Omdat omstandigheden verschillen en onderscheidingsvermogen nodig is over hoe deze delicate kwestie precies aan een kind moet worden meegedeeld, zal ik mijn commentaar beperken tot wat het meest van toepassing is op dit soort gevallen.

Als ouders hun kinderen nederig vertellen over hun ernstige fout, is dat meestal een noodzakelijke stap om hen te helpen het onrecht en de gevolgen ervan te begrijpen en ermee om te gaan. Ouders moeten het gesprek met liefde, eerlijkheid en gevoeligheid benaderen en hun kinderen de voortdurende steun bieden die ze nodig hebben om hun emoties en ervaringen te verwerken.

Wat betreeft de kwestie van adoptie van jonge kinderen, zijn deskundigen het er in het algemeen over eens dat het het beste is om kinderen op relatief jonge leeftijd te laten kennismaken met het begrip adoptie en met het feit dat ze zelf geadopteerd zijn. De reden voor vroege openheid is dat kinderen dan met deze informatie kunnen opgroeien, waardoor het een natuurlijk onderdeel van hun identiteit wordt. Er zijn belangrijke verschillen met IVF, waarvan de meest voor de hand liggende de complexiteit van de procedure is en de redenen waarom het verkeerd is, maar het is wel wijs om het feit mee te delen zodra het op een geschikte manier kan worden overgebracht.

Deze communicatie moet normaal gesproken in fasen gebeuren. Breng, misschien voordat het kind de leeftijd van 7 bereikt, het concept van bevruchting (of conceptie) ter sprake: “Een klein beetje van mama’s hart en papa’s hart komen samen om een nieuw klein kind te vormen, en het kleine kind groeit in mama’s buik”.

Enige tijd daarna, misschien rond de leeftijd van 10 jaar, leg je uit dat volgens Gods plan kinderen verwekt moeten worden in de liefdevolle verbintenis van een moeder en een vader, maar dat ouders, vooral zij die worstelen met onvruchtbaarheid, soms iets doen wat ze niet zouden moeten doen: Ze brengen een baby ter wereld buiten de context van deze bijzondere liefde.

“Dit is hoe we jou verwekt hebben,” zou je kunnen zeggen; ”en het spijt ons heel erg dat we het op deze manier gedaan hebben. Je moet weten dat we je altijd hebben gewild en voor je gebeden en dat we meer van je houden dan wat dan ook ter wereld. Je bent Gods kostbaarste geschenk aan ons.”

Naarmate kinderen ouder worden, kunnen ouders meer gedetailleerde informatie geven en ingaan op eventuele vragen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het verhaal aangepast is aan de leeftijd en meegroeit met hun begrip.

Ik dank jezuïet Peter Ryan voor zijn hulp bij dit artikel.