COMMENTAAR: Jezus begon zijn openbare dienstwerk op de laagste plek ter aarde, zodat wij kunnen opstijgen naar de Vader.
Pater Raymond J. de Souza 14 januari 2025
De doop van de Heer Jezus leert ons iets over de theologie van de geografie.
Er zijn veel plaatsen in het land Israël waar water voor de doop te vinden is. Waarom werd Jezus door Johannes gedoopt in de Jordaanvallei bij de Dode Zee?
Bijbelse geografie kreeg vorige week aandacht toen kardinaal Pietro Parolin, staatssecretaris, een nieuwe kerk inwijdde op de Al-Maghtas locatie op de oostelijke oever van de Jordaan. “Al-Maghtas” is Arabisch voor ‘onderdompeling’ en wordt in de kerkelijke context meestal vertaald met ‘doop’.
Het project is al lange tijd aan de gang; paus Benedictus XVI legde de eerste steen tijdens zijn bezoek in 2009. De nieuwe kerk, een van de grootste katholieke kerken in het Midden-Oosten, herdenkt de plaats waar het openbare dienstwerk van Jezus begon.
“Deze plek, die de heilige plaats is van de doop van Jezus, die ook het begin markeert van Jezus’ dienstwerk, markeert een nieuw begin voor het leven van onze Kerk,” zei kardinaal Parolin.
En die “heilige plaats” heeft een speciale geografische betekenis. De doop van Jezus vond plaats in de Jordaan, in de vallei ten oosten van Jeruzalem, net ten noorden van de Dode Zee en niet ver van de oude stad Jericho. Dit alles is verre van toevallig en heeft een grote betekenis.
Toen hij opmerkte dat de nabijgelegen Dode Zee de laagste plaats op aarde is, zei kardinaal Parolin dat “het precies hier is dat God ons kwam ontmoeten, alsof hij ook degenen van ver weg in zijn omhelzing wilde opnemen”.
Die omhelzing strekt zich uit tot het “laagste”, het “doodste” en het “oudste”.
De Dode Zee ligt zo’n 1.400 meter onder de zeespiegel. Het verhaal van de Menswording is er een van afdaling; God verlaagt zichzelf om één te worden zoals wij, om naast ons te lopen, om dicht bij ons te komen zodat wij samen met hem terug kunnen lopen naar de Vader, van wie hij afdaalt.
Hij doet dat niet met halve maatregelen. Als hij afdaalt, daalt hij af naar het laagste punt. Hij begint zijn openbare dienstwerk door naar het laagste punt te gaan. Niemand kan dan zeggen dat Jezus niet ver genoeg ging om mij te ontmoeten; hij ging zo ver mogelijk. Daarom vond de doop plaats waar hij plaatsvond.
Tegenwoordig dopen we meestal door water op het hoofd te gieten, waardoor iets van de symboliek van volledige onderdompeling verloren gaat. Water over ons hoofd of gezicht gieten kan reinigend en zelfs verfrissend zijn. En het sacrament van de doop reinigt en verfrist ons.
Onderdompeling is iets anders. Het kan desoriënterend zijn en als je lang genoeg onder water gehouden wordt, kan het beangstigend zijn. Uiteindelijk zal het de dood brengen.
Dat is een belangrijk deel van de symboliek van de doop: dat we afdalen in de plaats van de dood, de diepe wateren waar de mens niet kan leven, om weer op te staan. We zijn gedoopt in de dood van Christus, zoals Paulus ons leert (Romeinen 6:3), zodat we weer kunnen opstaan tot nieuw leven.
En waar op de planeet brengen de wateren het meest de dood? De Dode Zee. De mens kan onder geen enkel water leven.
Niets kan leven in de Dode Zee. Het zijn de doodste wateren op de planeet. Daarom vond de doop vlakbij plaats, de plek waar zelfs water de dood brengt.
De profeet Ezechiël heeft een visioen van fris, levengevend water dat uit de tempel van Jeruzalem naar de Arabah stroomt, naar de Dode Zee, en deze in een plaats van leven verandert (Ezechiël 47:8). Dat is een visioen van doopsel, want uit de nieuwe tempel, die Jezus zelf is, stroomt water dat leven brengt. Geen plek op aarde maakt dat duidelijker dan zijn doopplaats, gelegen tussen de Tempel van Jeruzalem en de Dode Zee.
Slechts een paar kilometer van de plek waar Johannes Jezus doopte ligt de oudste stad op aarde waar nog steeds gewoond wordt – Jericho. Toen Jezus zijn openbare dienstwerk begon, was dat dus op de “oudste” plek in de menselijke geschiedenis. Zijn afdaling is niet alleen diep, tot het laagste punt, maar strekt zich ook uit tot het oudste punt. Niets in de menselijke geschiedenis, niets dat de mens heeft meegemaakt, ligt buiten het bereik van het dienstwerk van Jezus.
Door in de buurt van Jericho gedoopt te worden, omarmt Jezus de hele geschiedenis, terug naar het begin. Hij raakt het domein van de dood. Hij raakt de diepten van de geschiedenis. Hij raakt de diepten van de geologie.
Deze theologie van de geografie leert ons dat niets in ons verleden, niets dat ons omlaag heeft gebracht, niets dat ons naar beneden heeft geduwd, niets dat ons ver van Hem heeft gehouden, niets dat over ons heen is gekomen, niets dat ons bang heeft gemaakt of overweldigd – helemaal niets brengt ons buiten het bereik van Jezus. Er is geen afstand, geen hoogte, geen diepte, geen lengte, geen breedte, geen tijd in het verleden en geen tijd in de toekomst die Jezus niet heeft afgelegd of zal afleggen om ons te ontmoeten, om bij ons te wonen (Romeinen 8:38-39). Dat is de betekenis van de doop.
Er zijn grenzen aan de theologie van de geografie. Onze zielen zijn geen fysieke plaatsen; onze zielen zijn geestelijke realiteiten. Maar Bijbelse geografie leert ons dat geen plek te ver is voor Jezus om naartoe te gaan. En dat geldt ook voor onze ziel, waar hij vandaag net zo levendig en waarachtig kan wonen als toen hij naar de Jordaan kwam om door Johannes gedoopt te worden.
De theologie van de doopplaats beantwoordt de vraag die paus Franciscus stelde in zijn Angelus-toespraak voor het feest van afgelopen zondag in Rome.
“Voelen we ons geliefd en vergezeld door God, of denken we dat hij ver weg van ons is?”
Hij is niet ver weg. Hij is naar de laagste plek gekomen, de doodste plek, de oudste plek. En als getuige daarvan staat nu het nieuwste heiligdom van de Kerk.
Pater Raymond J. de Souza
(c) NCRegister Media Pater Raymond J de Souza
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Bron: Theology of Geography: Jesus’ Baptism Site Brims With Significance| National Catholic Register
Vertaling: EWTN Lage Landen (HR)
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier
