COMMENTAAR: De woorden die aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk van Kiev deze maand uitsprak bij een gezamenlijk evenement ter gelegenheid van de 80e verjaardag van het bloedbad in Volhynia, werden zorgvuldig gekozen vanwege hun historische weerklank.
juli 2023
KRAKÓW, Polen – Terwijl de internationale aandacht gericht was op de Russische invasie in Oekraïne tijdens de NAVO-top in Vilnius vorige week, vond er een belangrijke verzoening plaats, zowel religieus als politiek, in Warschau, in Polen, en Lutsk, in Oekraïne. Aanleiding was de 80e verjaardag van het bloedbad in Volhynia (Volyn) in 1943. President Volodymyr Zelensky en de Poolse president Andrzej Duda ontmoetten elkaar in de westelijk Oekraïense stad Lutsk. Bijeengekomen in een katholieke kathedraal, leidden zowel katholieke als orthodoxe prelaten gebeden voor verzoening en daarna staken beide presidenten kaarsen aan om eer te bewijzen aan de slachtoffers van het bloedbad. Dat de ceremonie in een kerk werd gehouden was al een min of meer gracieus gebaar van Zelensky, die Joods is.
De presidenten berichtten gezamenlijk op Twitter: “Samen brengen we eerbetoon aan alle onschuldige slachtoffers van Volhynia! Herdenking verenigt ons! Samen zijn we sterker.” Op zijn eigen website voegde Zelenskyy eraan toe: “We koesteren elk leven, herdenken de geschiedenis en verdedigen samen de vrijheid.”
De massaslachting in Volhynia was het werk van Oekraïense nationalisten, die in het zich keren tegen Stalin door Hitler in 1941 de mogelijkheid zagen voor Oekraïense onafhankelijkheid van Moskou. Ze opereerden na 1941 in het door de nazi’s bezette Polen en werkten samen met de nazi-strijdkrachten. In 1943 lanceerden ze een dodelijke aanval op Poolse dorpen. Polen schat het dodental op 100.000 en de gruweldaad blijft een punt van wrijving tussen Polen en Oekraïne. Er waren represailles van Polen tegen Oekraïners, waarbij zo’n 2.000 doden vielen.
Polen heeft zich de meest standvastige bondgenoot van Oekraïne betoond sinds de grootschalige Russische invasie vorig jaar, door militaire en humanitaire hulp te bieden, als ook miljoenen vluchtelingen in hun eigen huizen op te vangen, allemaal zonder gebruik te maken van vluchtelingenkampen. Dit is des te opmerkelijker omdat Oekraïners en Polen een eeuw geleden, in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog en de terugkeer van de Poolse onafhankelijkheid, in oorlog waren, een ander pijnlijk hoofdstuk in de Slavische geschiedenis.
De Oekraïense president Volodymyr Zelenskiy en de Poolse president Andrzej Duda tijdens de herdenking van de slachtoffers van de Volyn tragedie in de Sint Peter en Paulus kathedraal, te midden van de Russische aanval op Oekraïne, in Lutsk, Oekraïne, op 9 juli 2023 (Foto: Maxym Marusenko)Maxym Marusenko/NurPhoto
De verzoening in Lutsk is deels een gevolg van de Russische invasie. Nu Rusland een dodelijke aanwezigheid vertegenwoordigt in Oekraïne en Polen zich pas in 1989 heeft bevrijd van de overheersing door Moskou, zien zowel Polen als Oekraïners hernieuwd de noodzaak om hun verzoening te verdiepen in het licht van een gemeenschappelijke dreiging.
De verzoening was niet alleen een politieke daad. Ze was gegrondvest in de christelijke opdracht om barmhartig te zijn en barmhartigheid na te streven.
Voorafgaand aan de bijeenkomst in Lutsk reisde de patriarch van de Oekraïense Grieks-katholieke kerk, majoor-aartsbisschop Sviatoslav Shevchuk van Kiev, naar Warschau voor een ontmoeting met aartsbisschop Stanisław Gądecki, voorzitter van de Poolse bisschoppenconferentie. De twee aartsbisschoppen, die hun respectievelijke episcopaten vertegenwoordigden, ondertekenden een gezamenlijk document van verzoening.
In de daaropvolgende dagen reisden de aartsbisschoppen Shevchuk en Gądecki samen naar Oekraïne voor herdenkingsmissen. De hoofdcelebrant van de verzoeningsmis in Lutsk was aartsbisschop Visvaldas Kulbokas, apostolisch nuntius in Oekraïne.
Metropoliet Epiphanius van Kiev, hoofd van de Orthodoxe Kerk van Oekraïne, nam ook deel aan de herdenkingsgebeden in Lutsk. Oekraïne is in meerderheid een Orthodox land.
“Vandaag horen we hier, rond de troon van God in Lutsk, als gelovigen hoe hemel en aarde, de levenden en de doden met één stem tegen elkaar zeggen: we vergeven en vragen om vergeving!” zei aartsbisschop Shevchuk.
De woorden werden zorgvuldig gekozen vanwege hun historische weerklank. In 1965 stuurden de Poolse bisschoppen tijdens de slotzitting van het Tweede Vaticaans Concilie brieven naar verschillende nationale episcopaten, waarin ze hen uitnodigden om in 1966 naar Polen te komen voor de millenniumverjaardag van de doop van Polen in 966. Het millennium vormde de kern van het religieuze en culturele verzet tegen het communisme onder leiding van de ontembare primaat van Polen, de zalige Stefan Wyszynski.
Kardinaal Wyszynski en de andere Poolse bisschoppen, waaronder aartsbisschop Karol Wojtyła van Krakau, ondertekenden een krachtige brief, opgesteld in het Duits, door aartsbisschop Bolesław Kominek van Wrocław. Deze schonk aandacht aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en de verwoestingen door de nazi-bezetting van Polen. Het bevatte de beruchte/beroemde woorden:”Wij vergeven en vragen vergiffenis.
“Beroemd, omdat die brief nu een krachtig symbool is dat verzoening mogelijk is, zelfs na de grootste wreedheden. De boodschap van goddelijke barmhartigheid, in Polen geplant tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog, was een geschenk van Polen geworden aan de genezing van Europa.
Berucht, omdat de Poolse bisschoppen in die tijd in dit opzicht niet gesteund werden door hun eigen volk. Een meerderheid van de Polen was niet bereid om Duitsers te vergeven, laat staan om vergeving te vragen. Polen verloor 20% van zijn bevolking tijdens de oorlog. Na de oorlog was het in Polen gebruikelijk om “duitsland” met kleine letters te schrijven, om aan te geven dat hun doodsvijand geen respect meer waard was.
De Poolse bisschoppen werden onderworpen aan felle kritiek van hun eigen volk en het communistische regime gebruikte de brief nog jarenlang in propaganda tegen de kerk. Verzoening vergt moed en de Poolse bisschoppen, onder leiding van kardinaal Wyszynski, hadden die moed in 1966.
Conflict en moorden zijn teruggekeerd in de Slavische landen. Deze verzoening in een door oorlog verscheurd land was tussen Polen en Oekraïners, niet tussen Oekraïners en Russen. Maar de zaden van verzoening kunnen op onverwachte manieren vruchten afwerpen. In de toekomst kan “wij vergeven en vragen vergiffenis” opnieuw weerklinken.
Pater Raymond J. de Souza Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van het tijdschrift Convivium.
(c) NCRegister Media – Pater Raymond J de Souza
Over Pater Raymond J. de Souza: Pater Raymond J. de Souza is de oprichter en redacteur van Convivium magazine.
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Wilt u meer artikelen lezen van de geestelijke, journalist Father Raymond J. de Souza? Klik dan hier,
