Het gebrek aan katholieke structuren van weleer maakt vormen van apostolaat mogelijk die passen bij het trendy karakter en de innovatie van de eclectische stad die ze proberen te bereiken.
Jonathan Liedl; Katholiek overig; 3 april 2023 – De uitdaging voor de katholieke kerk in een groot deel van Duitsland, vooral in traditioneel katholieke gebieden als Beieren, is vergelijkbaar met het nieuw leven inblazen van een boom met diepe wortels maar dode takken, die nu worstelt om in leven te blijven.
Dat is niet het geval in Berlijn. Hier, waar het katholicisme na de Reformatie nooit een dominante kracht is geweest en waar de toenemende ongodsdienstigheid de stad de reputatie heeft opgeleverd van “de atheïstische hoofdstad van Europa“, valt er niet veel boom te redden. In plaats daarvan lijkt evangelisatie meer op het planten van zaadjes in onbewerkte aarde. En de resulterende katholieke dynamiek is vaak creatief, hip – en een beetje wild.
Daarom gedijen mensen als Jan Philipp Göetz waarschijnlijk goed in de katholieke subcultuur van Berlijn. Göetz, voormalig directeur internationale- en overheidsrelaties van de Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa, is een geboren vechter. Maar in plaats van de strijd aan te binden in onderhandelingen waarbij veel op het spel staat over het luchtruim of rond crises door aswolken, is hij nu een zelfbenoemde “ridder voor Christus”.
Jan Philipp Göetz zoeft door de straten van Berlijn. (Foto: Jonathan Liedl)
Zijn paard? Een oude bruine BMV cabriolet, dak meestal naar beneden (zelfs in de winter), een overblijfsel van de lucratieve maar uiteindelijk onbevredigende carrière die hij achter zich liet. Zijn missie? Zich laten voeden door de eclectische katholieke scene in Berlijn en zijn talenten en energie bijdragen aan een aantal nieuwe apostolaten die hij helpt leiden, van een filosofie academie tot een vereniging die katholieke ondernemers opleidt.
Goëtz, die afkomstig is uit het katholieke Rijnland, zegt dat hij hetgeen hij in Berlijn doet, thuis nooit zou kunnen doen, waar een overvloed aan paternalistische gebruiken, structuren en relaties het ontspruiten van nieuwe groei kan belemmeren.
Dat is geen probleem in Berlijn, een stad die tot 1720 zelfs geen missen toestond buiten de buitenlandse diplomatieke wijken. De St. Hedwig, de huidige aartsbisschoppelijke kathedraal en de eerste katholieke kerk die na de Reformatie in Pruisen werd gebouwd, werd pas in 1773 geopend, nadat katholieke burgers uit het onlangs veroverde Silezië Frederik de Grote hadden verzocht om een eigen kerk in Berlijn. De legende vertelt dat hij een theekopje nam, het op een stadsplattegrond zette en zijn ambtenaren opdroeg de kerk daar te bouwen, een verklaring voor de unieke ronde vorm van St. Hedwig.
Die trend zet zich vandaag voort. Terwijl in een plaats als Passau maar liefst 80% van de bevolking katholiek is, is dat in Berlijn nog niet eens 1 op de 10 van de huidige 3,6 miljoen inwoners.
Priest in Berlin: those faithful to Christ are surrounded by others, who say we must abandon what Jesus told us and what we’ve done for 2000 years, and update it for the 21st century.
“In these days, it’s our task to go to the foot of the cross, and stay with Jesus with Mary.” pic.twitter.com/dm0BTzdm4C
— Jonathan Liedl (@JLLiedl) March 19, 2023
Maar er heerst in Berlijn ook het gevoel dat de zaken enigszins voor het uitzoeken liggen. Met de grond gelijk gemaakt aan het einde van de Tweede Wereldoorlog en bijna 50 jaar later bevrijd van de invloed van het communisme, heeft de Duitse hoofdstad het gevoel van een tabula rasa in de 21e eeuw. Het wemelt er van de nieuwe energie en allerlei soorten potentieel. En terwijl meer dan 60% van de Berlijners geen geregistreerde religieuze binding heeft, is er ook een eclectisch aanbod van wereldreligies en new age spiritualiteiten die in de straten van de stad ontluiken.
Göetz zegt dat hij houdt van de dynamiek van “concurrentie” in Berlijn, waar katholieken wedijveren met moslims en neo-heidenen om de harten en geesten van religieuze zoekers. Niets is vaststaand en niets wordt vanzelfsprekend geacht. Bovendien, zegt hij, is het spannender dan omgaan met de apathie van alleen-in-naam-katholieken in steden als Keulen of München.
Maar het is niet alleen het algemene religieuze landschap van de stad dat eclectisch en divers is, maar ook de katholieke bevolking die hier woont. Katholieke inwoners van nabijgelegen landen, met name Kroatië en het aangrenzende Polen, zijn prominent aanwezig in de Berlijnse kerken, maar dat geldt ook voor Indiërs, Afrikanen, Aziaten en Latino’s.
En zo ongeveer iedereen is vertegenwoordigd in de St. Clemens kerk. Op slechts 2 kilometer afstand van de Duitse Bondsdag wordt deze stadsparochie algemeen erkend als het spirituele hart van de Berlijnse katholieke subcultuur.
Eucharistic adoration and prayer after the 6 pm Mass, worshiping the Lord and asking for His mercy on behalf of the whole world.
“For the ignorance and unbelief of the world, we are here to praise you.” pic.twitter.com/cAcvVWg9Op
— Jonathan Liedl (@JLLiedl) March 17, 2023
De kerk zelf werd in 2006 feitelijk gekocht door een groep parochianen, toen het aartsbisdom Berlijn haar tijdens een financiële crisis verkocht. De paters Vincentianen uit India werden ingeschakeld om pastorale zorg te verlenen en brachten een aparte spiritualiteit mee, geworteld in de goddelijke barmhartigheid, eucharistische devotie en een beetje Indiase katholieke kitsch.
Sinds de komst van de paters Vincentianen biedt St. Clemens 24/7 eucharistische aanbidding, waarschijnlijk de enige kerk in Berlijn die dat doet. Aanbidders zijn op elk uur van de dag in de kerkbanken te vinden, sommigen blijven nog enkele uren na de mis, vaak vergezeld van een met maraca’s gevulde charismatische aanbidding.
“Het is Asbury sinds 2006,” zei Göetz, verwijzend naar de recente herleving van gebed die enkele weken lang plaatsvond op een christelijk college in Kentucky.
De spirituele kracht van St. Clemens was te zien op een recente vastenvrijdag. Na de mis van 18.00 uur bleven veel gelovigen voor een twee uur durende, door de Goddelijke Barmhartigheid geïnspireerde, litanie van geestelijke genoegdoening voor het Heilig Sacrament, met afwisselend aanbiddings- en lofliederen en gebeden om genade ten behoeve van de hele wereld.
“Voor de onwetendheid en het ongeloof van de wereld zijn wij hier om U te loven,” bad pater Joseph, de priester die voorging.
St. Clemens is niet de enige hotspot van heiligheid in Berlijn. Velen zullen zeggen dat de andere spirituele long van de katholieke subcultuur van de stad de St. Afra is, een parochiekerk geleid door het Instituut van de heilige Phillip Neri, die de traditionele Latijnse mis aanbiedt. En natuurlijk zijn er solide maar meer gangbare zondagse liturgieën in diocesane parochiekerken als St. Matthias.
Deze spirituele oases geven op hun beurt aanleiding tot dynamische vormen van apostolaat die qua gedurfdheid en vernieuwing passen bij de stad waarmee ze zich willen verbinden. Dat geldt zeker voor Ethos+Maria, een groep die mariale vroomheid combineert met geavanceerde methoden van digitale kunst maken, waarbij de nadruk ligt op verbinding met de werkelijkheid te midden van hedendaagse technologische revoluties.
Een meisje werkt op de voorgrond aan een collage terwijl de professor op het whiteboard op de achtergrond over techne praat tijdens een Ethos+Maria workshop.(Foto: Jonathan Liedl )
Het ethos van Ethos+Maria wordt misschien het best belichaamd door Michael Schiessel, een in Yale opgeleide psycholoog en nu CEO van een onuitgesproken marktonderzoeksbureau, die het apostolaat in 2017 hielp oprichten nadat hij een grondige verdieping in zijn gebedsleven had ervaren. Schiessel voelt zich net zo gemakkelijk bij het leiden van spontaan gebed als bij het geven van een rondleiding door de eclectische, avant-gardistische religieuze kunst die de werkruimte van zijn bedrijf siert.
De ruimte zelf, een opgeknapt industrieterrein aan de oever van de rivier die ooit Oost- en West-Berlijn scheidde, bood op een recente zaterdagmiddag onderdak aan een workshop over “AI en de schepping” voor leden en vrienden van Ethos+Maria. De deelnemers werden getrakteerd op een presentatie over de richting die kunstmatige intelligentie inslaat door een deskundige op het gebied van industriële prognoses, en maakten vervolgens collages terwijl een filoloog een lezing gaf over de etymologie van het Griekse Bijbelse woord “techne”.
In de werkruimte van Michael Schiessl, waar onlangs een Ethos+Maria-bijeenkomst plaatsvond, hangen katholieke kunstwerken van bekende hedendaagse figuren, waaronder dit schilderij van Benedictus XVI door de Duitse socialiste en katholieke activiste prinses Gloria von Thurn und Taxis.(Foto: Jonathan Liedl)
Natuurlijk is geen Ethos+Maria-gebeuren compleet zonder veel tijd te besteden aan gebed en devotie. Na de workshop gingen de leden naar een nabijgelegen kerk, waar Schiessel hen voorging in meditaties voordat een priester arriveerde om de mis op te dragen. Daarna waagde de groep zich aan iets echt uitzonderlijks in de straten van Berlijn: een rozenkranswandeling door Kreuzberg, dat wordt beschouwd als een van de meer hedonistische wijken van de stad.
Praying the rosary on the streets of Berlin with Ethos Maria. This comes after an afternoon workshop on “AI and Creation” and evening hours spent in prayer and Mass. pic.twitter.com/hXJYiWEhQB
— Jonathan Liedl (@JLLiedl) March 18, 2023
Het was de eerste keer dat Ethos+Maria een stedelijke rozenkranswandeling deed, en één lid zei dat de ervaring, met spottende lachjes van omstanders en af en toe een “Allahu Akbar!”, “te veel” was. Maar anderen, vooral Göetz de vechter, vonden het opwindend en maakten plannen om het de volgende maand opnieuw te doen.
Leden van Ethos+Maria bereiden zich voor op een rozenkranswandeling door Berlijn.(Foto: Jonathan Liedl)
Het avontuurlijke, innovatieve en bijna volledig door leken geleide Ethos+Maria evenement was een overtuigend voorbeeld van de opwindende mogelijkheden die katholieke missie kan bieden in Berlijn, een stad die zo post-christelijk is dat het evangelie opnieuw kan worden ervaren als iets nieuws en radicaals.
Voorstanders van de Synodale Weg van de Duitse kerk eisen dat onmogelijke veranderingen in het katholieke geloof – zoals het wijden van vrouwen en het geven van de mogelijkheid aan leken om een veto uit te spreken over het bestuur en de leer van hun bisschop – noodzakelijk zijn om de leken een rechtvaardig aandeel te geven in de macht en de zending van de kerk. Maar misschien moeten ze gewoon de kracht voelen om op een avondlijke rozenkranswandeling te gaan door Kreuzberg, met de wilde katholieken van Berlijn.
Jonathan Liedl
Jonathan Liedl is senior redacteur voor het Register. Zijn achtergrond omvat werk voor katholieke staatsconferenties, drie jaar seminarieopleiding en bijles geven aan een christelijk studiecentrum aan een universiteit. Liedl heeft een B.A. in politieke wetenschappen en Arabische studies (Univ. of Notre Dame), een M.A. in katholieke studies (Univ. of St. Thomas), en is momenteel bezig met de afronding van een M.A. in theologie aan het Saint Paul Seminary. Hij woont in Minnesota’s Twin Cities. Volg hem op Twitter op @JLLiedl.
Bron: In ‘Atheist Capital’ Berlin, Catholicism Grows Wild| National Catholic Register (ncregister.com)
Vertaling: EWTN Lage Landen (AV)
Keywoorden: | Berlijn | Duitse katholieke kerk | Duitse synodale weg | Ethos+Maria | Filosofie academie | Jan Philipp Göetz | Jonathan Liedl | Michael Schiessl | NCRegister | Paters Vincentianen | Rozenkranswandeling | St.Clemens kerk Berlijn | Vereniging voor katholiek ondernemerschap |
